Afazja - czym jest i jak się objawia? Poznaj przyczyny i sposoby leczenia afazji
Afazja to problemy z mówieniem - polegać one mogą zarówno na trudnościach z wypowiadaniem się, jak i na niemożności zrozumienia zdań wypowiadanych przez innych ludzi. Przyczyną afazji są różne uszkodzenia struktur ośrodkowego układu nerwowego - najczęstszą z nich jest udar mózgu. Jakie są rokowania pacjenta z afazją - czy istnieją szanse na to, że odzyska on zdolność swobodnego mówienia i rozumienia mowy?
Spis treści
- Co to jest afazja?
- Afazja - przyczyny
- Afazja - objawy i rodzaje
- Afazja a dyzartria
- Afazja - diagnostyka
- Afazja - leczenie
- Afazja - rokowanie
Co to jest afazja?
Afazja to termin wywodzący się z języka greckiego, a dokładniej od słowa aphasia - przedrostek "a" oznacza w tym wypadku bez, z kolei "phasis" tłumaczone jest jako mowa. W najprostszym więc tłumaczeniu afazję można rozumieć jako niemożność mówienia, w praktyce jednak problem ten może przebiegać w taki właśnie sposób, ale również i nieco odmiennie.
Ze względu na to, że język mówiony jest bezapelacyjnie bardzo ważny dla ludzkiej komunikacji, trudności z mową są dość szybko wychwytywane zarówno przez osobę ich doświadczającą, jak i przez jej otoczenie.
Z tego właśnie powodu pierwszy opis afazji powstał wyjątkowo dawno temu - wzmianki o tym problemie znaleźć można bowiem już w starożytnych egipskich papirusach, w których opisywano te zaburzenie u człowieka, u którego wskutek urazu głowy doszło do uszkodzenia płatów skroniowych mózgu.
Afazja - ze względu na jej przyczyny - spotykana jest przede wszystkim u osób w średnim i starszym wieku. Możliwe jest jednak jej wystąpienie w dowolnym momencie życia, nawet u kilkulatka.
Afazja - przyczyny
Afazja rozwija się u ludzi wtedy, kiedy to wystąpią u nich jakieś uszkodzenia struktur należących do ośrodkowego układu nerwowego. Tutaj pojawia się jednak konieczność podkreślenia kluczowego wręcz aspektu - otóż problem ten ma swoje źródła właśnie w defektach dotyczących samego mózgowia, u osób z afazją aparat ruchowy mowy, czyli m.in. język i elementy krtani, funkcjonuje w pełni prawidłowo.
W przeszłości sądzono, że przyczyną afazji mogą być wyłącznie uszkodzenia ściśle określonych rejonów mózgowia. Mowa tutaj o tzw. ośrodkach mowy, którymi są:
- ośrodek Broki (zwany ośrodkiem ruchowym mowy, znajduje się on w płacie czołowym mózgu)
- ośrodek Wernickego (inaczej ośrodek czuciowy mowy, zlokalizowany jest on w płacie skroniowym mózgu)
Rzeczywiście to właśnie bezpośrednie uszkodzenie ośrodków mowy w największym stopniu może wywołać afazję, w praktyce jednak okazuje się, że również i uszkodzenie np. włókien nerwowych, które łączą te ośrodki z innymi rejonami mózgowia, również może skutkować zaburzeniami mowy.
Chorobą, która najczęściej stanowi przyczynę afazji, jest udar mózgu - szacuje się, że nawet do 40% spośród wszystkich pacjentów, u których pojawi się ta jednostka, ostatecznie zmaga się z zaburzeniami mowy.
Afazja może jednak wystąpić wskutek i innych schorzeń, takich jak m.in.:
- uraz głowy
- neuroinfekcja (taka jak np. opryszczkowe zapalenie mózgu)
- choroby neurodegeneracyjne (np. choroba Alzheimera)
- guzy mózgu
- miażdżyca naczyń tętniczych, doprowadzających krew do mózgowia
Powyższe stanowią najczęstsze przyczyny afazji. Problem ten, choć zdecydowanie rzadziej, może wynikać również i z padaczki (wtedy afazja jest zazwyczaj przejściowa i utrzymuje się krótko), opisywano także przypadki afazji będącej skutkiem ubocznym stosowania plastrów przeciwbólowych, które zawierały fentanyl.
Afazja - objawy i rodzaje
Afazję zazwyczaj stwierdzić nietrudno - zaburzenia mowy są zwykle wyraźnie widoczne dla otoczenia chorego, a nierzadko również i dla niego samego. W przebiegu problemu dochodzić może m.in. do:
- znacznego stopnia trudności z ułożeniem choćby najprostszego zdania
- problemów z nazywaniem pewnych przedmiotów - może się wydawać, jakby pacjent nie pamiętał, jak dana rzecz się nazywa
- używania w konwersacjach dziwacznych słów lub tworzenie zdań, które są całkowicie pozbawione sensu
- wypowiadania jedynie pojedynczych, całkowicie niezrozumiałych słów
Należy tutaj jednak podkreślić, że nawet jeżeli pacjent wydaje z siebie jedynie strzępki słów, to tak naprawdę "w głowie" ma on zazwyczaj to, co chciałby w danej chwili powiedzieć - afazja nie wynika z problemów z pamięcią czy z niedostatków intelektualnych, lecz jest po prostu zaburzeniem dotyczącym samej mowy.
Dodać należy tutaj również i to, że afazja przebiegać może bardzo różnie - z tego właśnie powodu wyróżnia się rozmaite jej rodzaje, którymi są m.in.:
- afazja ruchowa: polega ona na tym, że pacjent traci zdolność mówienia - chciałby coś powiedzieć, ale nie jest w stanie
- afazja czuciowa: problem związany z tym, że chory może sam mówić, aczkolwiek nie jest on w stanie zrozumieć wypowiedzi innych osób
- afazja mieszana: w jej przebiegu pacjent ma trudności zarówno z wypowiadaniem się, jak i z rozumieniem zdań, które słyszy
- afazja agnostyczna (inaczej nominalna): charakteryzuje ona się tym, że pacjentowi z trudem przychodzi dobieranie odpowiednich słów w trakcie rozmowy, oprócz tego występują u niego trudności z nazywaniem rozmaitych przedmiotów
Afazja a dyzartria
Warto podkreślić, że do zaburzeń mowy może doprowadzić nie tylko afazja, ale również i inny problem - dyzartria. Tak już jednak wspominano, do afazji prowadzą uszkodzenia struktur mózgowia zaangażowanych w funkcje językowe, dyzartria zaś wynika z nieprawidłowej czynności aparatu ruchowego mowy, np. struktur mięśniowych związanych z emisją głosu (których przyczyną może być ich uszkodzenie, ale i porażenie nerwów, które je zaopatrują).
Afazja - diagnostyka
Wystąpienie afazji - zwłaszcza nagłe - zawsze powinno zostać skonsultowane z lekarzem.
Przyczyną tego problemu może być w końcu nawet udar mózgu, który wymaga jak najszybszego wdrożenia u chorego odpowiedniego postępowania terapeutycznego.
W razie pojawienia się afazji, u pacjenta najpierw wykonywane jest badanie neurologiczne - wykryte podczas niego inne odchylenia (takie jak np. zaburzenia czucia czy niedowłady) mogą sugerować to, jaka dokładnie choroba wystąpiła u badanego lub która część jego mózgowia została uszkodzona.
Później zazwyczaj zlecane są badania obrazowe głowy, takie jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny - wymienione umożliwiają stwierdzenie np. ognisk niedokrwienia w obrębie mózgowia czy istnienia u pacjenta jakiegoś wewnątrzczaszkowego guza.
Afazja - leczenie
Sama afazja nie jest chorobą, lecz objawem - leczenie, które jest wdrażane pacjentowi, musi się więc skupiać na przyczynie afazji. W przypadku pacjentów, którzy doznali udaru mózgu, wraz z ogólną poprawą ich stanu ustępować mogą również i zaburzenia mowy.
Poprawa w tym przypadku może być jednak różnego stopnia - u jednych chorych afazja ustępuje nawet całkowicie, u innych zaś problem utrzymuje się przez cały czas. Bardzo ważne dla wielu takich chorych okazują się treningi mowy, które - odbywające się z udziałem logopedy - nierzadko umożliwiają zmniejszenia stopnia istniejących u nich zaburzeń mowy.
Zdecydowanie inaczej zaś przebiega leczenie afazji u osób, u których wystąpiła ona w związku z guzem mózgu. W ich przypadku skuteczna terapia, bazująca np. na usunięciu całej zmiany, czasami okazuje się wystarczającą metodą leczenia – zdarza się bowiem tak, że guz uciska ośrodki mowy w mózgowiu i jego resekcja, likwidująca tenże ucisk, prowadzi do ustąpienia afazji.
Afazja - rokowanie
Tak jak afazja wpływa na jakość życia (w końcu nietrudno się domyślić, że nagła utrata zdolności mówienia w znaczący sposób odbija się na psychice pacjenta), tak już sama ona nie ma wpływu na przeżycie chorych. Dokładnych jednak rokowań osób, u których rozwinie się afazji, określić nie można - wszystko zależy tutaj od tego, z jakiego powodu pojawił się ten problem.
Lepsze ogólne rokowania mają te osoby, u których wystąpiła neuroinfekcja (szczególnie taką, którą można skutecznie wyleczyć), zdecydowanie gorsze zaś np. ci pacjenci, u których afazja pojawiła się w związku z wystąpieniem bardzo złośliwego nowotworu mózgu.
Przeczytaj też:
![Czy masz stan przedcukrzycowy? Sprawdź to [TEST]](jpg/gf-ppvd-4kh9-gqak_czy-masz-stan-przedcukrzycowy-320x213.jpg)
