Gorączka mózgowa - przyczyny, objawy, leczenie

2022-03-14 15:42

Mężczyzna z bólem głowy — Autor: Getty Images

Gorączka mózgowa to raczej rzadko spotykany termin, który jednocześnie oznacza wyjątkowo poważny, zagrażający życiu stan. Doprowadzać do jej wystąpienia mogą różne schorzenia, które skutkują uszkodzeniem tkanki nerwowej, takie jak np. udar mózgu czy krwawienie podpajęczynówkowe. Jak rozpoznaje się gorączkę mózgową, jakie mogą być jej następstwa i jak ją leczyć?

Gorączka mózgowa (inaczej gorączka pochodzenia ośrodkowego) powstaje w wyniku uszkodzenia ośrodka termoregulacji w mózgu, który działa jak swego rodzaju termostat w naszym organizmie i odpowiednio "ustawia" temperaturę w zależności od okoliczności, w których dany organizm się znajduje. Gorączka mózgowa występuje zwykle w przebiegu poważnych schorzeń neurologicznych - na przykład takich jak choroba Alzheimera lub choroba Parkinsona, miażdżyca i innych.

Za utrzymywanie stałej temperatury ciała człowieka odpowiedzialne są struktury wchodzące w skład układu termoregulacji. Zaliczane są do nich termodetektory (zajmujące się odbieraniem zmian temperatury w otoczeniu), termoreceptory (rozsiane we wnętrzu organizmu, odpowiedzialne za analizę temperatury panującej we wnętrzu ciała) oraz zlokalizowany w podwzgórzu ośrodek termoregulacji.

W ośrodku termoregulacji wyróżnia się dwie części. Przednia część podwzgórza związana jest z procesami utraty ciepła z organizmu, w tylnej zaś części podwzgórza umieszczony jest ośrodek zawiadujący utrzymywaniem ciepła w organizmie. Do ośrodka termoregulacji docierają sygnały z receptorów obwodowych i w razie potrzeby struktura ta pobudza odpowiednie efektory - przykładowo wtedy, gdy konieczne jest zwiększenie ciepłoty ciała, pobudzane mogą być gruczoły potowe (dochodzić może do zahamowania wydzielania potu) czy komórki mięśniowe naczyń krwionośnych (ich skurcz prowadzi do obkurczenia naczyń krwionośnych i zmniejszenia utraty ciepła).

W prawidłowych warunkach ośrodek termoregulacji jak najbardziej jest w stanie utrzymywać stałą ciepłotę ciała. Inaczej dzieje się już jednak wtedy, gdy struktura ta ulegnie uszkodzeniu - to właśnie wtedy może pojawić się gorączka mózgowa.

Spis treści

Gorączka mózgowa: przyczyny
Gorączka mózgowa: objawy
Gorączka mózgowa: skutki
Gorączka mózgowa: diagnostyka
Gorączka mózgowa: leczenie

Gorączka mózgowa: przyczyny

Zasadniczo podstawową przyczynę gorączki mózgowej wymieniono już powyżej - dochodzi do niej wtedy, gdy uszkodzeniu ulegnie położony w ośrodkowym układzie nerwowym ośrodek termoregulacji. Wśród problemów, które najczęściej są odpowiedzialne za wystąpienie gorączki mózgowej, wymienić można:

Gorączka mózgowa: objawy

Nietrudno się domyślić, że podstawowym objawem gorączki mózgowej jest podwyższona temperatura ciała. W tym przypadku gorączka jest jednak znacznie wyższa od tej, która pojawia się w przypadku ciężkich infekcji (takich jak np. zapalenie płuc).

Charakterystyczne dla problemu jest to, że objawy gorączki mózgowej pojawiają się w ciągu 3 dni od wystąpienia uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, oprócz tego podwyższona temperatura ciała utrzymuje się przez kilkanaście do kilkudziesięciu nawet dni.

Inną jeszcze typową dla gorączki pochodzenia ośrodkowego cechą jest to, że pomimo podawania choremu leków przeciwgorączkowych, jego temperatura ciała nie ulega obniżeniu.

Gorączka mózgowa: skutki

Gorączka mózgowa wyjątkowo negatywnie wpływa na rokowania chorych - jej skutkiem jest szereg różnych niekorzystnych dla funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego procesów. Podwyższona temperatura wpływa na przebieg przemian energetycznych - dochodzi do pojawienia się zwiększonych ilości dwutlenku węgla w mózgowiu, następuje również wzrost zużycia tlenu przez komórki nerwowe.

Rozwijać się może niekorzystna dla neuronów kwasica, zmienia się także uwalnianie i działanie neuroprzekaźników - w przebiegu gorączki mózgowej zauważalne jest zwiększenie toksyczności kwasu glutaminowego.

U chorych z gorączką mózgową następować może uszkodzenie komórek śródbłonka - zjawisko to jest niekorzystne, ponieważ prowadzi do zwiększenia przepuszczalności bariery krew-mózg, co w krótkim nawet czasie skutkować może obrzękiem mózgu.

W przebiegu gorączki pochodzenia mózgowego nasileniu może ulegać przepływ krwi w ośrodkowym układzie nerwowym - problem jest bardzo poważny np. w przebiegu krwawienia podpajęczynówkowego, ponieważ przez zwiększony przepływ krwi w ośrodkowym układzie nerwowym dochodzić może do gromadzenia się większych ilości krwi w przestrzeni podpajęczynówkowej.

Najpoważniejszym zaś skutkiem wystąpienia gorączki mózgowej jest pogorszenie rokowania chorych, u których wystąpił udar mózgu, krwawienie podpajęczynówkowe czy jakiekolwiek inne schorzenie, które poprzedziło wystąpienie gorączki pochodzenia ośrodkowego.

Gorączka mózgowa: diagnostyka

Diagnozę gorączki mózgowej stawia się w zasadzie dopiero po wykluczeniu wszelkich innych możliwych przyczyn znaczącego podwyższenia temperatury ciała chorego. W tym celu czasami konieczne bywa przeprowadzenia wielu różnych badań - niezbędne jest chociażby wykluczenie gorączki polekowej czy gorączki będącej objawem poważnej infekcji (takiej jak np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy zapalenie płuc).

Gorączka mózgowa: leczenie

W leczeniu gorączki mózgowej wykorzystuje się kilka różnych metod - stosowane są zarówno metody zachowawcze, jak i inwazyjne. Do pierwszych z wymienionych zaliczane jest leczenie farmakologiczne - typowo podawanymi lekami są np. ibuprofen, paracetamol oraz metamizol.

Podejmowane mogą być także próby obniżenia temperatury ciała chorego metodami fizycznymi, np. ochładzanie jego ciała lodem lub powietrzem, stosowane są również specjalne bloczki lub koce chłodzące.

W przypadku nieskuteczności powyżej wymienionych metod podejmowane mogą być próby zastosowania innych, bardziej inwazyjnych technik, takich jak np. płukanie jam ciała czy chłodzenie endowaskularne, stosowane bywają również zimne płyny, które podaje się pacjentom dożylnie.

Czytaj też:

lek. Tomasz Nęcki