Kontrola glikemii w cukrzycy – kryteria wyrównania glikemii

Wyrównana glikemia jest podstawowym celem leczenia cukrzycy, a zarazem sposobem na długie i zdrowe życie diabetyka, bez żadnych poważnych powikłań narządowych. Jak jednak dbać o dobre wyrównanie glikemii? Jakie wyniki badań powinien mieć chory na cukrzycę?

Spis treści

1. Kontrola glikemii - kiedy i jak mierzyć cukier
2. Kontrola glikemii - hemoglobina glikowana HbA1c
3. Zalecana częstość badania glikemii
4. Kryteria wyrównania cukrzycy

Wyrównanie glikemii (czyli poziomu glukozy we krwi) jest podstawą leczenia cukrzycy, ponieważ zarówno zbyt wysoki poziom glukozy (hiperglikemia), jak i zbyt niski (hipoglikemia) może powodować groźne skutki dla organizmu. Jednak wyrównanie cukrzycy nie jest zależne jedynie od stężenia glukozy, ale także od poziomu lipidów, ciśnienia tętniczego oraz prawidłowej wagi ciała.

Wszystkie te parametry są ze sobą w ścisłej korelacji - pacjenci z cukrzycą, którzy zaczynają odpowiednio się odżywiać, regularnie badają cukier i jednocześnie dbają o aktywność fizyczną, wkrótce zauważają, że poprawia się ich glikemia, ciśnienie, a także cholesterol i trójglicerydy zbliżają się do normy.

Kontrola glikemii - kiedy i jak mierzyć cukier

Aby zapanować nad poziomem glukozy, trzeba przede wszystkim systematycznie go kontrolować i odpowiednio reagować na wszelkie wahania. Oczywiście nie jest to proste, a w dodatku zależy od wielu czynników - choćby od sposobu leczenia cukrzycy, tzn. czy pacjent przyjmuje doustne leki przeciwcukrzycowe, czy insulina podawana w formie wielokrotnych wstrzyknięć czy ciągłego wlewu podskórnego, czy pacjent stosuje tylko dietę.

Ponadto trzeba wziąć pod uwagę fakt, że fizjologicznie stężenie glukozy jest wyższe rano, w godzinach popołudniowych się obniża, a np. stres podnosi cukier okresowo, podczas gdy infekcje - całodobowo.

Diabetyk powinien zatem posiadać obszerną wiedzę na temat swojej choroby oraz tego, jak reagować w danych sytuacjach, a także pamiętać o regularnym badaniu poziomu glukozy we krwi. To ostatnie wiąże się z uciążliwym nakłuwaniem palców w celu pobrania próbki krwi i badania jej przy pomocy glukometru. Z czasem wciąż nakłuwane opuszki twardnieją i rogowacieją, dlatego niektóre osoby przestają badać się tak często, jak powinny. By nie zaniedbywać tego ważnego badania, warto stosować specjalne kremy nawilżające i natłuszczające, które dobrze pielęgnują i odbudowują skórę na pacach.

Kontrola glikemii - hemoglobina glikowana HbA1c

Inną metodą kontroli glikemii jest badanie odsetka hemoglobiny glikowanej HbA1c. Wykonuje się go raz na trzy miesiące u pacjentów, u których nie osiągnięto jeszcze wyrównania glikemii i raz na rok u osób ze stabilnym przebiegiem choroby.

Badanie to pokazuje średnie stężenie glukozy we krwi z ostatnich trzech miesięcy, przy czym około 50 proc. obecnej we krwi HbA1c powstaje w ciągu ostatniego miesiąca.

Dzięki temu badaniu możemy się też dowiedzieć, czy nadmiar glukozy spowodował uszkodzenie tkanek, naczyń krwionośnych lub nerwów, a jeśli tak, to w jakim stopniu.

Jednak trzeba pamiętać, że wartość odsetka hemoglobiny glikowanej jest wartością średnią. Może się zdarzyć tak, że pacjent, który miewa niedocukrzenia, a następnie reaktywne wzrosty glikemii, będzie miał taką samą wartość HbA1c jak osoba, która ma glikemię na stabilnym poziomie. Z tego względu nie należy badania HbA1c traktować jako alternatywy dla codziennych pomiarów cukru z palca, ale wykonywać oba te badania.

Zalecana częstość badania glikemii

Źródło: Polskie Towarzystwo Diabetologiczne

Kryteria wyrównania cukrzycy

Celem leczenia cukrzycy jest uzyskanie pożądanych wartości w zakresie glikemii, ciśnienia tętniczego, lipidogramu i masy ciała. Są to:

Cele wyrównania gospodarki węglowodanowej:

• HbA1c ≤ 7,0% u większości pacjentów
• HbA1c ≤ 6,5% w cukrzycy typu 1, w krótkotrwałej cukrzycy typu 2 oraz u dzieci i młodzieży niezależnie od typu choroby
• HbA1c ≤ 8,0% u chorych w zaawansowanym wieku i/lub z cukrzycą z powikłaniami o charakterze makroangiopatii (przebyty zawał serca, udar mózgu) i/lub licznymi chorobami towarzyszącymi
• HbA1c < 6,5% u kobiet planujących ciążę, <6,0% w II i III trymestrze ciąży, jeżeli nie wiąże się z większą częstością hipoglikemii

Ponieważ nagłe obniżenie glikemii może prowadzić do wystąpienia epizodów niedocukrzenia, do powyższych poziomów należy dochodzić stopniowo, a intensywność leczenia w każdym przypadku trzeba dostosować do stanu pacjenta i możliwości jego organizmu.

Cele wyrównania gospodarki lipidowej:

• stężenie cholesterolu frakcji LDL: < 70 mg/dl (< 1,9 mmol/l) lub redukcja o co najmniej 50%, jeżeli wyjściowo stężenie LDL-C mieściło się w przedziale 70-135 mg/dl (1,9-3,5 mmol/l) u osób z cukrzycą bardzo wysokiego ryzyka sercowo-naczyniowego
• stężenie LDL-C < 100 mg/dl (2,6 mmol/l) lub redukcja o co najmniej 50%, jeżeli wyjściowo stężenie LDL-C mieściło się w przedziale 100–200 mg/dl (2,6–5,2 mmol/l) u osób z cukrzycą wysokiego ryzyka sercowo naczyniowego
• stężenie LDL-C < 115 mg/dl (3,0 mmol/l) u osób małego i umiarkowanego ryzyka sercowo-naczyniowego (osoby < 40 rż. z cukrzycą typu 1 bez przewlekłych powikłań i innych czynników ryzyka sercowo naczyniowego)
• stężenie cholesterolu "nie-HDL" < 100 mg/dl (2,6 mmol/l) u osób z cukrzycą bardzo wysokiego ryzyka sercowo naczyniowego
• stężenie cholesterolu "nie-HDL" < 130 mg/dl (3,4 mmol/l) u osób z cukrzycą wysokiego ryzyka
• stężenie cholesterolu "nie-HDL" < 145 mg/dl (3,7 mmol/l) u osób <40 r. ż. z cukrzycą typu 1 bez powikłań naczyniowych i innych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego
• stężenie cholesterolu frakcji HDL: > 40 mg/dl (> 1,0 mmol/l) [dla kobiet wyższe o 10 mg/dl (o 0,275 mmol/l)]
• stężenie triglicerydów: < 150 mg/dl (< 1,7 mmol/l)

Cele wyrównania ciśnienia tętniczego:

• ciśnienie skurczowe: < 140 mm Hg
• ciśnienie rozkurczowe: < 90 mm Hg

U diabetyków z dopiero co rozpoznanym nadciśnieniem i jeszcze bez powikłań narządowych próbuje się uzyskać ciśnienie < 130/80 mm Hg. Jednak zawsze w przypadku złej tolerancji niskiego ciśnienia dąży się do uzyskania wartości najbardziej zbliżonych do referencyjnych, które są dobrze tolerowane przez chorego.

Źródło: Polskie Towarzystwo Diabetologiczne

Marta Uler