Hipoglikemia czyli niedocukrzenie - objawy, przyczyny i leczenie

Hipoglikemia czyli niedocukrzenie, rozwija się stopniowo, wraz ze spadkiem poziomu cukru we krwi. Najpierw pojawiają się objawy zwiastujące. W miarę jak poziom glukozy ulega dalszemu spadkowi, objawy niedocukrzenia ulegają nasileniu, do śpiączki włącznie, która może zakończyć się śmiercią. Jakie są przyczyny i objawy hipoglikemii? Na czym polega jej leczenie?

Spis treści

1. Hipoglikemia - przyczyny
2. Hipoglikemia - na jakie choroby może wskazywać?
3. Hipoglikemia - jak rozpoznać jej objawy?
4. Hipoglikemia jak upojenie alkoholowe
5. Hipoglikemia nocna
6. Hipoglikemia - leczenie i pierwsza pomoc

Hipoglikemia (inaczej niedocukrzenie, łac. hypoglycaemia), oznacza niski poziom cukru (glukozy) we krwi - poniżej 70mg/dl.

Jednak u części chorych objawy niedocukrzenia mogą wystąpić przy wyższych lub przy znacznie niższych wartościach (np. 40 mg/dl) cukru we krwi.

O hipoglikemii można mówić także wtedy, gdy u pacjenta występują objawy niedocukrzenia, a po podaniu węglowodanów jego stan się poprawia. Wówczas nie trzeba mierzyć poziomu cukru we krwi, by zdiagnozować hipoglikemię.

Hipoglikemia występuje najczęściej u osób z cukrzycą (częściej cukrzycą typu 1 niż cukrzycą typu 2), zwykle w trakcie intensywnego leczenia insuliną, choć może pojawić się także u osób, które nie są diabetykami.

Hipoglikemia - przyczyny

U chorych na cukrzycę hipoglikemię może spowodować zbyt duża dawka wstrzykniętej insuliny.

Z doustnych leków przeciwcukrzycowych hipoglikemię mogą wywołać leki starej generacji - zwłaszcza pochodne sulfonylomocznika (jednak rzadziej niż insulina).

Leki nowej generacji - gliptyny - są "inteligentne" i obniżają poziom cukru we krwi tylko wtedy, gdy jest zbyt wysoki.

Zbyt niski poziom cukru we krwi może być też wynikiem działania niektórych leków, alkoholu.

Przyczyną niedocukrzenia może być też błąd dietetyczny - opóźniony, pominięty lub za mały posiłek, a także zbyt długa przerwa między posiłkami lub zwiększony odstęp między wstrzyknięciem insuliny a posiłkiem.

Wpływ na spadek poziomu cukru we krwi ma także nieplanowany, przedłużony lub forsowny wysiłek fizyczny. Wypicie zbyt dużej ilości alkoholu, zwłaszcza na czczo, także może przyczynić się do obniżenia poziomu cukru we krwi.

U osób, które nie są cukrzykami, hipoglikemia może być również spowodowana napięciem nerwowym i stresem. Te dwa czynniki stymulują nadnercza do ciągłej pracy i wytwarzania m.in. adrenaliny, która powstrzymuje trzustkę przed produkcją nadmiernych ilości insuliny.

Jednak przy stresującym trybie życia może dojść do przeciążenia nadnerczy, czego konsekwencją jest niedobór adrenaliny, a co za tym idzie - nadmierne wytwarzanie insuliny. A zbyt duża ilość tej substancji w organizmie niebezpiecznie obniża poziom cukru we krwi.

Hipoglikemia - na jakie choroby może wskazywać?

U osób, które nie są cukrzykami, hipoglikemia może być objawem choroby wątroby (np. ostra niewydolność wątroby) i choroby nerek, a rzadziej insulinomy - nowotworu trzustki. Niedocukrzenie może wskazywać również na:

• niewydolność kory nadnerczy (np. w chorobie Addisona)
• niewydolność przysadki mózgowej
• niedoczynność tarczycy
• choroby spichrzeniowe glikogenu (np. choroba Pompego)

Hipoglikemia - jak rozpoznać jej objawy?

Objawy hipoglikemii są wynikiem niedoboru glukozy w ośrodkowym układzie nerwowym. Najpierw pojawiają się objawy zwiastujące.

Zdarza się, że u części chorych wczesne objawy hipoglikemii występują z opóźnieniem lub wcale. Stan taki określany jest jako "nieświadomość hipoglikemii". Dotyczy on zwłaszcza chorych, u których cukrzyca trwa już dłuższy czas lub pojawiają się częste epizody niedocukrzenia.

Później dołączają do nich objawy ciężkiego niedocukrzenia. W końcowej fazie hipoglikemii występuje utrata świadomości i śpiączka. Jeśli choremu nie zostanie udzielona pierwsza pomoc, może umrzeć.

Objawy hipoglikemii pojawiają się stopniowo, wraz ze spadkiem poziomu cukru we krwi. Dzięki temu chory w początkowej fazie rozwoju hipoglikemii jest w stanie sam sobie poradzić, np. poprzez zjedzenie czegoś słodkiego.

Gorzej jeśli pierwsze objawy niedocukrzenia zostaną zlekceważone. Wówczas chory nie jest w stanie właściwie udzielić sobie pomocy, a niepodanie glukozy może doprowadzić do śpiączki, a nawet do śmierci.

Hipoglikemia jak upojenie alkoholowe

Objawy hipoglikemii mogą przypominać zakochanie, upojenie alkoholowe, a nawet szaleństwo.

Zdarza się, że osoba z obniżonym poziomem cukru we krwi trafia do izby wytrzeźwień, gdzie nie jest jej udzielana pomoc lekarska (podanie glukozy - doustnie lub dożylnie w zależności od stanu chorego, lub glukagonu - domięśniowo).

Dlatego chorzy na cukrzycę powinni nosić bransoletkę informującą o chorobie, odpowiednią kartę informacyjną w portfelu oraz zestaw z glukagonem.

Czytaj też: Cukrzyca - monitorowanie cukrzycy

Hipoglikemia nocna

Czasami hipoglikemia zdarza się we śnie. Jej objawami mogą być koszmarne sny, a po obudzeniu chory czuć się jakby miał kaca.

Czytaj też: Powikłania cukrzycy - wczesne (ostre) i późne (przewlekłe)

Hipoglikemia - leczenie i pierwsza pomoc

Pierwsza pomoc przy napadzie hipoglikemii powinna być udzielona jak najszybciej od momentu pojawienia się pierwszych objawów spadku poziomu glukozy we krwi. Jeśli choremu nie zostanie udzielona pomoc, może dojść do śpiączki, a nawet do śmierci.

1) Lekka hipoglikemia

W przypadku lekkiej lub umiarkowanej hipoglikemii pacjent jest przytomny i może sam sobie pomóc. Wówczas pierwsza pomoc polega na:

• podaniu węglowodanów prostych, które szybko dostaną się do krwiobiegu, np. kostka cukru, woda z łyżeczką cukru, coca-cola (ale nie light, czyli zero). Po 10 minutach chory powinien poczuć poprawę. Na szczęście cukrzycy wiedzą, że mogą mieć napad hipoglikemiczny, dlatego zwykle noszą przy sobie tabletki, płyn lub żel z glukozą albo coś słodkiego
• podaniu węglowodanów złożonych (np. kanapki z pełnoziarnistego pieczywa), które znacznie wolniej uwalniają cukier do krwi, a co za tym idzie - zapobiegają nawrotowi hipoglikemii
• kontrolnym pomiarze poziomu glukozy (po 1 godzinie)

2) Umiarkowana i ciężka hipoglikemia

Przy umiarkowanej i ciężkiej hipoglikemii chory jest przytomny, ale wymaga pomocy innych osób. Wówczas w jego rzeczach należy szukać glukagonu (pacjenci z cukrzycą zwykle noszą lek przy sobie), który trzeba podać domięśniowo (w dawce 1 mg). Jeśli po 10 minutach stan chorego nie poprawi się, należy podać kolejną dawkę.

3) Ciężka hipoglikemia - pacjent jest nieprzytomny

Nieprzytomnemu nie można niczego podawać do ust, ponieważ grozi to zachłyśnięciem. Chorego trzeba ułożyć w pozycji bocznej, z głową odchyloną do tyłu i zadzwonić po pogotowie. W takiej sytuacji konieczne jest dożylne podanie glukozy (20 proc. roztwór), a następnie roztworu 10 proc. glukozy. Dopiero po odzyskaniu przytomności, można podać węglowodany i monitorować glikemię.

Za 10 proc. wszystkich zgonów z powodu cukrzycy odpowiada hipoglikemia.