Skóra w trakcie i po radioterapii wymaga specjalnej troski. Jak ją pielęgnować?

Skóra w trakcie radioterapii jak i po naświetlaniach wymaga szczególnej pielęgnacji. Radioterapia jest najstarszą metodą leczenia chorób nowotworowych, ale wciąż u pacjentów budzi lęk. Jednym z powodów jest obawa przed działaniami niepożądanymi, w tym przed trwałymi uszkodzeniami skóry. Jak jest naprawdę i co robić, by uniknąć kłopotów?

Spis treści

1. Co to jest odczyn popromienny?
2. Skóra po radioterapii: mądra pielęgnacja

Skóra poddawana napromienianiu jest sucha, mało sprężysta, podatna na urazy i otarcia, powstawanie odleżyn, łuszczy się. Dzieje się tak, ponieważ promieniowanie pozbawia ją gruczołów łojowych, potowych i włosków. Pojawiają się rozszerzone naczynia krwionośne. Z upływem lat skóra po radioterapii odnawia się nieco, ale do pełni dawnej formy nie powraca. Właśnie dlatego niezwykle ważna jest staranna jej pielęgnacja.

W trakcie radioterapii, jeśli to możliwe, należy unikać ekspozycji na słońce, chronić skórę poprzez noszenie odpowiednich przewiewnych ubrań, wykonanych z naturalnych tkanin. Pomocne może być również odpowiednie nakrycie głowy, chroniące twarz i szyję jeśli to te części ciała są naświetlane. Jeżeli jest to niemożliwe, przed każdym wyjściem z domu skórę należy smarować kremami z wysokim filtrem UV – takie zabezpieczenie jest konieczne przez co najmniej rok po zakończeniu naświetlań.

Co to jest odczyn popromienny?

Stopień uszkodzenia skóry zależy od dawki promieniowania (kumuluje się przy kolejnych naświetlaniach), jakości promieni i naświetlanej okolicy.

Radioterapia uszkadza naczynia i tkankę łączną, gruczoły łojowe i potowe. Zabiegi negatywnie wpływają na funkcje skóry i jej zdolność do regeneracji. Odczyny popromienne w skórze są istotnym skutkiem ubocznym radioterapii. Objawem zmian popromiennych najczęściej są:

• silne zaczerwienienie naświetlanej skóry (wygląda jak poparzona przez słońce)
• dokuczliwe swędzenie
• nasilone przesuszenie i samoistne złuszczanie się skóry
• podatność na infekcje bakteryjne, grzybicze i wirusowe
• wypadanie włosów gdy naświetlana jest skóra owłosiona

Większość tych zmian ustępuje kilka tygodni po zakończeniu radioterapii. Zdarza się jednak, że na skórze pozostają trwałe zmiany, np. przebarwienia albo zgrubienia naskórka.

Skóra po radioterapii: mądra pielęgnacja

Skórę po radioterapii trzeba traktować szczególnie starannie, by stworzyć jak najlepsze warunki do regeneracji.

• Myj się pod prysznicem lub krótko kąp w letniej wodzie. Używaj łagodnych dermokosmetyków o naturalnym pH, bez barwników i środków zapachowych. Unikaj mydeł w kostce i silnie pieniących się płynów do mycia. Do mycia nie używaj gąbki ani szczotki.
• W czasie trwania terapii nie mocz zbyt długo naświetlanego obszaru, uważaj też aby nie zmyć oznaczeń na skórze. Zwracaj uwagę aby te obszary skóry, które są naświetlane delikatnie osuszać miękkim ręcznikiem, unikając szorstkich materiałów i tarcia, które może uszkadzać delikatny naskórek.
• Dermokosmetyki o działaniu ochronnym i regenerującym wklepuj w skórę delikatnie. Nigdy ich nie wcieraj! Na obszar, który jest napromieniany, krem lub balsam, który jest przeznaczony dla tego typu skóry, nakładaj nie później niż 2 godziny przed naświetlaniem, tak aby w trakcie samego zabiegu skóra zdążyła całkowicie wchłonąć preparat i była bezwzględnie sucha.
• Mężczyźni do golenia powinni używać maszynki elektrycznej, bo ta mniej podrażnia skórę. Zrezygnować też powinni z wody kolońskiej, perfum i płynu po goleniu na bazie alkoholu, dezodorantów w spreju.
• Unikaj gwałtownych zmian temperatury, np. okładów z lodu lub suszarki do włosów. Niskie temperatury prowadzą do gwałtownego skurczu naczyń, który jest przyczyną jeszcze rozleglejszego niedokrwienia naświetlanego obszaru skóry.
• Na skórze naświetlanej nie stosuj opatrunków samoprzylepnych.
• Nie chodź na basen z chlorowaną wodą ani do sauny. Unikaj opalania na słońcu i w solarium, stosuj kremy z wysokim filtrem.
• Noś luźne, przewiewne ubrania z naturalnych i miękkich tkanin (bawełna, jedwab). Odzież i bieliznę pierz w środkach dla alergików.

miesięcznik "Zdrowie"

Anna Jarosz

Konsultacja: prof. nadzw. dr n. med. Magdalena Ciupińska, dermatolog, Wyższa Szkoła Zawodowa Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia w Warszawie