Asymetria ułożeniowa niemowląt – czym jest, kiedy i jak ją leczyć?

Asymetria ułożeniowa u niemowlęcia może być zarówno stanem fizjologicznym, który wraz z upływem czasu się wyrówna, a także objawem nieprawidłowego rozwoju lub nawet ciężkiej patologii. Dzięki wczesnemu wykryciu asymetrii i wdrożeniu odpowiedniej terapii można zahamować jej pogłębianie oraz zapobiec nieprawidłowemu rozwojowi dziecka.

Spis treści

1. Objawy asymetrii ułożeniowej
2. Przyczyny asymetrii ułożeniowej
3. Rozpoznanie asymetrii ułożeniowej niemowląt
4. Leczenie asymetrii ułożeniowej niemowląt

Asymetria ułożeniowa niemowląt jest to stan, w którym dziecko, mimo ukończenia trzeciego miesiąca życia, wciąż wykazuje objawy strukturalne lub motoryczne braku symetrii ciała.

Niemowlę do trzeciego miesiąca życia zdobywa umiejętności symetrycznej aktywności antygrawitacyjnej, łączenia dłoni, zbieżności gałek ocznych i ustawiania głowy w osi ciała.

Brak zauważalnych postępów w rozwoju dziecka w tym zakresie jest czynnikiem alarmowym. Może to świadczyć o zaburzeniach napięcia mięśniowego lub asymetrii ułożeniowej.

Objawy asymetrii ułożeniowej

Każdy z nas wykazuje w swoim życiu asymetrię funkcjonalną, która objawia się preferencją i używaniem częściej jednej ręki, a także nogi.

W rozwoju dziecka niezwykle istotne jest zróżnicowanie objawów asymetryczności mieszczących się w zakresie fizjologii od tych, które wykraczają poza niego.

Mogą one często świadczyć o objawach poważnej patologii, niekiedy nawet związanej z ośrodkowym układem nerwowym.

Objawy opisane poniżej powinny wzbudzić niepokój rodziców, jeżeli utrzymują się u dziecka dłużej niż 3-4 miesiące po porodzie. Mówimy wtedy o patologicznej, utrwalonej asymetrii ułożeniowej.

Zwróć uwagę, gdy zaobserwujesz u dziecka którąś z wymienionych cech:

• dziecko spogląda częściej w jedną stronę
• ma swoją preferowaną pierś przy karmieniu
• wkłada do buzi częściej jedną rączkę, drugą pozostawiając wyprostowaną i zaciśniętą w pięść
• układa się w leżeniu na plecach w kształt banana
• obraca się z leżenia na plecach tylko przez jedno ramię
• odwraca głowę znacznie częściej w jedną stronę w leżeniu na brzuchu
• ma spłaszczoną główkę po jednej stronie

Przyczyny asymetrii ułożeniowej

Określenie przyczyn asymetrii ułożeniowej pozwala wybrać odpowiednią strategię leczenia, a także oszacować prognozę jej rozwoju.

Najczęstsze przyczyny asymetrii to:

• asymetria fizjologiczna, która występuje u większości niemowląt i mija pod koniec 2 miesiąca życia
• nieprawidłowa pielęgnacja (układanie na jednej stronie dziecka, przystawianie ciągle do tej samej piersi podczas karmienia)
• asymetria o nieznanym pochodzeniu
• wzmożone napięcie mięśniowe w wyniku komplikacji okołoporodowych
• zmniejszona ilość wód płodowych podczas ciąży może powodować, że płód układał się w jednej pozycji przez dłuższy czas
• wady słuchu lub wzroku prowadzą do częstszego używania części ciała po stronie zdrowego oka lub ucha
• okołoporodowe uszkodzenie splotu ramiennego, prowadzące do zaburzeń czucia i ruchu po stronie uszkodzonej
• przykurcze stawowe i mięśniowe, w tym kręcz szyi
• skolioza oraz zaburzenia strukturalne symetrii kręgosłupa
• zwichnięcie biodra podczas porodu
• mózgowe porażenie dziecięce
• inne zaburzenia neurologiczne, powodujące zaburzoną motorykę

Rozpoznanie asymetrii ułożeniowej niemowląt

Asymetria ułożeniowa niemowląt jest złożonym problemem klinicznym, który wymaga zaangażowania specjalistów z różnych dziedzin medycyny.

Jeżeli zaobserwujesz u swojego dziecka objawy asymetrii, które utrzymują się powyżej 3-4 miesięcy, pierwszy krok jaki należy powziąć to wizyta u lekarza rodzinnego.

Lekarz pierwszego kontaktu może skierować dziecko do specjalistów :

• neurologa
• ortopedy
• fizjoterapeuty
• poradni rehabilitacyjnej

Do celów potwierdzających asymetrię niektóre ośrodki stosują stanowisko podoskopowe PodoBaby.

Pozwala ono pokazać, czy niemowlę położone na przyrządzie wywiera równomierny i symetryczny nacisk na powierzchnie podoskopu.

Stwierdzenie u dziecka leżącego na plecach zwiększonego nacisku po jednej ze stron, zwłaszcza u wcześniaków, wiąże się z asymetrycznym wydłużeniem danego boku ciała.

Leczenie asymetrii ułożeniowej niemowląt

Szybkość rozwoju dziecka w wieku niemowlęcym i możliwość utrwalenia niekorzystnych zmian zmusza lekarzy do podjęcia wczesnej diagnostyki i określenia metody leczenia.

Układ nerwowy do 3 roku życia wykazuje największą plastyczność, dlatego tak ważne są wczesne rozpoznanie i leczenie dzieci z asymetrią pochodzenia neurologicznego.

Dzięki odpowiedniej terapii nawet 95 procent z nich ma szanse na znaczne zbliżenie się do normalnego stanu symetryczności.

Podstawowym punktem leczenia w większości przypadków są odpowiednie instrukcje skierowane do rodziców:

• obroty z brzuszka na plecy i odwrotnie - zarówno przez prawe jak i przez lewe ramię
• pokazywanie rączką dziecku, gdzie jest jego czoło, nos, usta, serce
• naprzemienne układanie dziecka w łóżeczku
• zmiana piersi karmiącej
• częste układaniu na brzuszku
• poprawna zmiana pieluchy i ubrania
• podchodzenie do dziecka z różnych stron
• zachęcanie do zabawy obiema rączkami

Dwie najpopularniejsze metody terapeutyczne stosowane przez rehabilitantów u dzieci z asymetrią ułożeniową to:

• neurokinezjologiczna według Vojty, która polega na zastosowaniu u dziecka określonych pozycji i ukierunkowaniu ruchu mięśni poszczególnych okolic ciała. Prowadzi to do używania mięśni w inny sposób niż podczas spontanicznej czynności i wykształceniu poprawnych wzorców ruchowych u dziecka.

• neurorozwojowa NDT-Bobath, która polega na regulacji napięcia mięśni, hamowaniu nieprawidłowych odruchów oraz prowadzeniu ruchu przez fizjoterapeutę zbliżonego do prawidłowego.

Celem leczenia rehabilitacyjnego u niemowląt z asymetrią ułożeniową jest uzyskanie:

• symetrii w osi głowa-tułów-miednica
• fizjologicznego rozkładu ciężaru ciała w różnych pozycjach
• możliwości symetrycznego podparcia na kończynach górnych
• ruchomości w stawach
• zmniejszenia przykurczy mięśniowych

W większości przypadków dzieci, u których odpowiednio wcześnie wykryto asymetrię i wdrożono odpowiednie leczenie, zauważa się cofanie asymetrii i tendencje do prawidłowego rozwoju.

Właśnie dlatego tak ważne jest, by rodzice zachowali czujność podczas codziennych zabaw oraz pielęgnacji swoich niemowląt.

Bibliografia:1. M. Borkowska, Z.Szwililng, Metoda NDT-Bobath, Wyd.2, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 20122. H.Orth, Terapia metodą Vojty, trans. P. Żukrowski, Wyd.2, Wrocław, Elsevier Urban & Partner, 20133. J.Stępowska, A.Pudłowska, i in., Analiza rozkładu napięcia mięśni urodzonych przedwcześnie na podstawie badania PodoBaby, [w] Postępy Rehabilitacji(4), red. B.Molik, Warszawa, 2017, s. 69-774. W.Kasprzak, Fizjoterapia kliniczna, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 20105. J.Szczapa, Neonatologia, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2015