Tęgoryjec dwunastnicy: profilaktyka, objawy, leczenie

Tęgoryjec dwunastnicy (Ancylostoma duodenale) to pasożyt człowieka z rodziny nicieni. Tęgoryjec może się zadomowić w naszym organizmie, gdy zjemy niedokładnie umyty owoc, a nawet gdy chodzimy boso po ziemi. Na szczęście, w naszej szerokości geograficznej zakażenie tęgoryjcem dwunastnicy należy do rzadkości, ale wybierając się na wycieczkę do ciepłych krajów pamiętajmy o podstawowych środkach ostrożności. Jak objawia się zakażenie tęgoryjcem dwunastnicy i jak się go pozbyć?

Spis treści

1. Jak dochodzi do zakażenia tęgoryjcem dwunastnicy?
2. Objawy zakażenia tęgoryjcem dwunastnicy
3. Diagnoza i leczenie tęgoryjca dwunastnicy
4. Tęgoryjec dwunastnicy: rokowania

Tęgoryjec dwunastnicy to niewielki robak z rodziny nicieni (obleńce), tej samej, do której należą też owsiki, włosogłówka czy glista ludzka. Niewielki - a może i wielki - dorosły osobnik osiąga prawie dwa centymetry, a więc widać go gołym okiem, a to już coś.

Postać dorosła tęgoryjca żyje przeciętnie do 2 lat, ale należy pamiętać, że niektóre okazy mogą żyć w dwunastnicy nawet 15 lat!

Dla porównania lamblia jest rozmiarów mikroskopijnych i można ją wykryć w kale dopiero po badaniu pod mikroskopem, co znacznie utrudnia postawienie diagnozy... Tęgoryjec dwunastnicy ma wydłużony, nitkowaty kształt i jest bladoróżowy.

Jak dochodzi do zakażenia tęgoryjcem dwunastnicy?

By stać się gospodarzem dla tego pasożyta, trzeba go połknąć albo nadepnąć - szczególnie zranioną stopą. W Polsce rzadko dochodzi do zakażenia tęgoryjcem dwunastnicy, jednak uważać powinny osoby podróżujące do południowej Azji i w rejony Morza Śródziemnego.

Uważać, czyli zawsze chodzić w obuwiu, wszelkie zadrapania i inne urazy pieczołowicie zaklejać plastrem, a przede wszystkim dokładnie myć owoce i warzywa - nie jeść owoców podniesionych z ziemi! - oraz ręce przed każdym posiłkiem.

Co więcej, larwy mogą być przeniesione przez łożysko do płodu lub wraz z mlekiem matki.

Chorobę nazywa się także ankylostomozą albo chorobą czy anemią górników, gdyż w kopalniach panuje wysoka temperatura i duża wilgotność, a to są warunki, w których tęgoryjce dobrze się rozmnażają.

Samica tęgoryjca składa około 10 tys.-25 tys. jaj. Wraz z kałem jaja tęgoryjców dostają się do środowiska zewnętrznego. Rozwijają się z nich larwy (pierwszego stadium), które dopiero po dwukrotnym linieniu rozwijają się w larwy inwazyjne (trzeciego stadium). W takiej formie i w sprzyjających warunkach środowiskowych (najważniejsza jest odpowiednia wilgotność) są w stanie przeżyć około jednego miesiąca. 

Człowiek zarażany jest przez larwy inwazyjne, które dostają się organizmu przez nieuszkodzoną skórę.

Jeśli te larwy trafią na skórę człowieka, przenikną przez nią do naczyń krwionośnych, następnie do serca, płuc i tchawicy, którą, poprzez odkrztuszanie i połykanie plwociny, dostają się do przewodu pokarmowego.

Ich wędrówka trwa ok. 7 dni i kończy się w dwunastnicy. Tu dojrzewają, osiągają formę dorosłą i zaczynają się rozmnażać. Po upływie 6 tygodni od wniknięcia larwy do organizmu, jaja pasożyta można znaleźć w kale*. Tęgoryjce przywierają otworem gębowym do błony śluzowej jelita i żywiąc się krwią i nabłonkiem mogą tak przetrwać nawet kilka lat.

Objawy zakażenia tęgoryjcem dwunastnicy

Ponieważ pasożyty wysysają krew z naczyń układu pokarmowego, jednym z objawów zakażenia jest niedokrwistość (anemia). Ale na chorobę tęgoryjcową wskazywać mogą także:

• krwawienie do przewodu pokarmowego
• krwioplucia
• bóle brzucha
• nudności
• wymioty
• biegunki

Jeśli u chorego wystąpią właśnie takie objawy, dużo łatwiej jest postawić lekarzowi diagnozę, zwłaszcza jeśli dowie się, że pacjent odbył niedawno egzotyczną podróż. Objawy zakażenia tęgoryjcem mogą jednak być niespecyficzne:

• wysypka na skórze
• świąd, szczególnie w okolicy miejsca, w którym larwa się wwiercała
• obrzęki kończyn i twarzy
• kaszel
• duszności
• ból w klatce piersiowej
• osłabienie

Diagnoza i leczenie tęgoryjca dwunastnicy

Ponieważ objawy, jakie daje ta choroba pasożytnicza są w wielu przepadkach bardzo wieloznaczne, bardzo ważny jest wywiad. Potwierdzenie zakażenia tęgoryjcem dwunastnicy może dać badanie kału, choć rzadko się udaje trafić w odpowiednim momencie cyklu rozwojowego robaków. Również jeśli w badaniu krwi poziom eozynofili będzie podwyższony, może to świadczyć właśnie o chorobie pasożytniczej.

Gdy zostanie zdiagnozowana choroba tęgoryjcowa (tak naprawdę wystarczy stwierdzić, że to w ogóle jest choroba pasożytnicza i już jesteśmy "w domu", bo leczenie chorób pasożytniczych jest podobne) trzeba natychmiast wdrożyć leczenie. Polega ono na podawaniu leków przeciwpasożytniczych, najczęściej są to albendazol (popularny Zentel) i mebendazol (np. Vermox). Leki należą do bardzo skutecznych, ponadto praktycznie nie obciążają organizmu ludzkiego.

Tęgoryjec dwunastnicy: rokowania

Rzadko, ale zdarza się, że w ciężkich przypadkach zakażenie tęgoryjcem może doprowadzić do śmierci.

Zarażenie tęgoryjcem dwunastnicy kobiety w ciąży może skutkować nieprawidłowym rozwojem płodu, przedwczesnego porodu i niskiej masy urodzeniowej.

Jeśli zachoruje dziecko i choroba przez długi czas nie zostanie właściwie zdiagnozowana i odpowiednio leczona (np. będzie leczona alergia, bo objawy, zwłaszcza skórne i oddechowe, przypominają alergię), może dojść do niedoborów masy ciała, anemii i zaburzeń wzrostu.

Po kuracji lekiem przeciwpasożytniczym, jeśli w przeciągu 3-4 lat nie będzie nawrotu, można uznać, że choroba została wyleczona.* Zakażenie środowiska, w szczególności wód, odchodami z larwami prowadzi do rozprzestrzeniania się choroby.

Marta Uler