Półpasiec - przyczyny, objawy, leczenie i powikłania półpaśca
Półpasiec to ostra choroba zakaźna, którą wywołuje ten sam wirus co ospę wietrzną. Objawy półpaśca to przede wszystkim charakterystyczna wysypka i dotkliwy ból. Kto może zachorować na półpasiec? Jakie są postaci choroby i jak przebiega leczenie półpaśca? Czy półpasiec jest zaraźliwy i czy ta choroba daje poważne powikłania?
Spis treści
- Co to jest półpasiec?
- Jakie objawy daje półpasiec?
- Półpasiec - rodzaje
- Jak wygląda diagnostyka i leczenie?
- Powikłania półpaśca
- Jak można zarazić się półpaścem?
- Nawracający półpasiec
- Półpasiec w ciąży
- Półpasiec a ból nerki i wysypka
- Półpasiec a opalanie
- Aktywność fizyczna przy półpaścu
Co to jest półpasiec?
Półpasiec (łac. zoster) to bardzo nieprzyjemna choroba, która może dopaść każdego. Objawy półpaśca i ospy wietrznej są różne, ale obie choroby wywołuje ten sam wirus - Herpesvirus varicella zoster (Human Herpesvirus-3 - HHV-3). Dostaje się on do naszego organizmu drogą kropelkową, a znaczy to tyle, że wystarczy, by chory kichał czy kaszlał w naszym towarzystwie i kłopot gotowy.
Półpasiec u dzieci nie jest częsty. Ryzyko zachorowania na półpasiec rośnie z wiekiem - wzrasta po 50 roku życia. Wzrasta również u chorych leczonych na nowotwory, u osób po przeszczepach czy nosicieli HIV.
Raz przechorowany półpasiec najczęściej daje odporność do końca życia. Wbrew temu, co niekiedy można przeczytać na różnych forach internetowych w odpowiedzi na pytanie "czy półpasiec sygnalizuje nowotwór", rozwój tej choroby nie świadczy o raku. Tym niemniej ponowne zachorowanie na półpaśca powinno zmobilizować do dokładnych badań w kierunku chorób nowotworowych (chłoniaki, białaczka) i chorób związanych ze spadkiem odporności.
Jakie objawy daje półpasiec?
Często pierwsze symptomy półpaśca są bardzo niecharakterystyczne i mogą wskazywać na zwykłe przeziębienie.
Objawy półpaśca:
- ból gardła
- podwyższona temperatura
- osłabienie
- później, w miejscu uaktywnienia się wirusa, dochodzi do stanu zapalnego nerwu czuciowego i unerwionej przez niego skóry. Najczęściej zwiastuje to ból występujący wzdłuż zaatakowanego nerwu. Ból jest ostry, piekący i często bardzo silny.
- po 2-3 dniach na skórze w bolesnej okolicy pojawia się pęcherzykowa wysypka z odczynem zapalnym skóry (tak dzieje się najczęściej, ale półpasiec, chociaż bardzo rzadko, może też przebiegać bez wysypki). Nowych pęcherzyków może przybywać przez około 4 dni. Podobnie jak w ospie wietrznej, pęcherzyki przeobrażają się w krostki zasychające po kilku dniach w strupki.
- półpasiec na twarzy jest bardzo rzadki - zmiany skórne pojawiają się najczęściej na tułowiu, rzadziej na ręce czy nodze. Charakterystyczne jest to, że uwidaczniają się tylko na jednej połowie ciała, stąd wzięła się nazwa choroby - półpasiec. Wysypka swędzi, ale drapanie nie przynosi ulgi, bo półpasiec to choroba nerwów, a nie skóry, i źródłem dolegliwości są komórki nerwowe. Zmian skórnych nie można rozdrapywać również dlatego, by nie doszło do nadkażeń bakteryjnych ranek.
Przy półpaścu zwykle nie mamy wysokiej temperatury, możemy natomiast cierpieć na ból głowy, czuć ogólne osłabienie, zmęczenie.
Zobacz, jak wygląda półpasiec:
Półpasiec - rodzaje
- półpasiec oka - oczny - zmiany i owrzodzenia mogą zaatakować spojówkę i rogówkę - jeśli nie zostanie szybko włączone specjalistyczne leczenie okulistyczne, powikłaniem półpaśca ocznego może być porażenie nerwu poruszającego gałką oczną (efektem bywa wtedy np. opadanie powieki), uszkodzenie gałki ocznej, a nawet utrata wzroku
- półpasiec ucha - uszny - wysypka atakuje małżowinę uszną, przewód słuchowy, błonę bębenkową, pojawiają się silne bóle ucha, skutkiem nieleczonego półpaśca usznego mogą być szumy uszne albo przytępienie słuchu
- półpasiec uogólniony lub rozsiany - charakteryzującą się zmianami rozsianymi na tułowiu (najczęściej towarzyszy chłoniakom, przerzutom nowotworowym)
- półpasiec zgorzelinowy - kiedy po krostach pozostają owrzodzenia
- półpasiec krwotoczny - w przypadkach o ciężkim przebiegu dochodzi do wylewów krwi do skóry
Jak wygląda diagnostyka i leczenie?
Czy półpasiec sam przejdzie? Niektórzy chorzy na to liczą i leczą się sami. Lepiej jednak nie ryzykować (nieleczony półpasiec może prowadzić do powikłań) i w razie wystąpienia objawów skontaktować się z lekarzem. By stwierdzić półpaśca, nie wystarczy teleporada - lekarz musi nie tylko przeprowadzić dokładny wywiad, ale również obejrzeć wysypkę. Dopiero po takiej konsultacji może zalecić dalsze postępowanie.
Odpowiedź na pytanie: "czy półpasiec jest zaraźliwy" brzmi: półpasiec jest chorobą mało zakaźną, jednak by nie narażać innych, powinniśmy przez 2-3 tygodnie zostać w domu. Jeden skuteczny lek na półpasiec ani maść na półpasiec nie istnieje. Lekarz zwykle ordynuje środki przeciwbólowe i antywirusowe.
Aby lek był najbardziej skuteczny, jego podawanie należy rozpocząć w ciągu pierwszych 2 dni choroby. Ponadto czasem (gdy dokucza silny ból) lekarz przepisuje jeszcze zastrzyki z witaminy B1 i witaminy B12.
Po mniej więcej 2-3 tygodniach półpasiec mija i zazwyczaj już nigdy więcej nie powraca.
Wyjątek stanowią osoby o bardzo osłabionej odporności (np. chore na AIDS, w trakcie chemioterapii).
Zdarza się, szczególnie u osób starszych, że mimo wygojenia się zmian skórnych ból nadal się utrzymuje - to neuralgia popółpaścowa. Może ona trwać przez kilka miesięcy, a nawet lat. Przedłużające się uporczywe nerwobóle po ustąpieniu półpaśca są wskazaniem do leczenia neurologicznego (podaje się wtedy leki przeciwbólowe, naświetla się bolesne miejsca, stosując diatermię krótkofalową).
Powikłania półpaśca
To, jak organizm poradzi sobie z półpaścem, w decydującym stopniu zależy od sprawności układu odpornościowego. Gdy funkcjonuje on bez zarzutu, choroba najczęściej mija bez śladu - jedynie w pojedynczych przypadkach zdarza się, że na skórze pozostają blizny albo przebarwienia. Najczęściej powikłania po półpaścu związane są głównie ze wzrokiem oraz słuchem.
Ciężkie powikłania półpaśca to:
- zapalenie rogówki i zapalenie błony naczyniowej oka
- porażenie mięśni poruszających gałką oczną
- utrata wzroku
- porażenie nerwów odpowiedzialnych za ruchy gałki ocznej
- częściowa utratą słuchu
- porażenie nerwu twarzowego
Przy osłabionej odporności (np. u osób po przeszczepach czy leczonych onkologicznie) może dojść m.in. do:
- uszkodzenia nerwów czaszkowych
- zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych
- zapalenia mózgu
- ujawnienia się zespołu Guillaina-Barrego (uszkodzenie osłonek nerwów - tzw. mieliny - prowadzące do niedowładów)
Żeby zapobiec takim powikłaniom, osoby mocno osłabione zwykle leczone są na półpasiec w szpitalu. Raz przechorowany półpasiec najczęściej daje odporność do końca życia. Ponowne zachorowanie powinno zmobilizować do dokładnych badań w kierunku chorób nowotworowych (chłoniaki, białaczka) i chorób związanych ze spadkiem odporności.
Jak można zarazić się półpaścem?
Ospa wietrzna to choroba, na którą chorują głównie małe dzieci; przechorowanie jej daje odporność na całe życie. Niestety, nie daje gwarancji, że kiedyś nie zachorujemy na półpasiec. Dzieje się tak dlatego, że podstępny wirus przechodzi w tzw. stan uśpienia w zwojach nerwów czuciowych w pobliżu rdzenia kręgowego i tylko czyha, by w sprzyjających warunkach nas zaatakować. Takie warunki pojawiają się, gdy organizm jest osłabiony, np. w czasie infekcji dróg oddechowych.
Co ciekawe, dorosły człowiek, który nie chorował w dzieciństwie na ospę wietrzną, może zachorować na półpasiec po kontakcie z chorym na ospę dzieckiem. Trzeba więc zachować w takich kontaktach wyjątkową ostrożność.
Nawracający półpasiec
Porada eksperta:
Od 5 lat walczę z wirusem półpaśca, który nawiedza mnie prawie co miesiąc. Brałam Heviran, stosowałam maści - nic nie pomogło. Jestem po operacji kręgosłupa w odcinku lędźwiowym i właśnie w tej okolicy wychodzi mi wysypka. Swędzenie i ból są tak dokuczliwe, że nie wiem, jak dalej mam z tym żyć.
Odpowiada dr n. med. Elżbieta Szymańska Dermatolog-wenerolog. Zajmuje się dermatologią klasyczną i estetyczną. Pracuje jako z-ca kierownika w Klinice Dermatologii CSK MSW oraz dyr. ds. medycznych Centrum Profilaktyki i Terapii w Warszawie. Od 2011 r. pełni funkcję kierownika naukowego Studiów Podyplomowych WUM “Medycyna Estetyczna”.
Jeśli występuje u Pani nawrotowy półpasiec (bardzo rzadko zdarza się tak często), to konieczna jest dodatkowa diagnostyka internistyczna.
Zmiany, które Pani opisuje mogą odpowiadać także opryszczce nawrotowej, szczególnie ze względu na ich częstotliwość.
Proszę ponownie zgłosić się do dermatologa lub lekarza pierwszego kontaktu w celu przeprowadzenia szczegółowych badań.
Półpasiec w ciąży
Porada eksperta:
Jak długi jest okres inkubacji półpaśca? W dzieciństwie chorowałam na ospę, teraz jestem w 36. tygodniu ciąży, a dowiedziałam się, że sąsiadka mamy zachorowała na półpaśca. Nie miałam z nią kontaktu, ale spotykałam się z mamą, która nie pamięta, czy chorowała na ospę, ale nie ma żadnych objawów. Czy grozi mi półpasiec, pomimo że nie miałam z nią bezpośredniego kontaktu?
Odpowiada dr n. med. Barbara Grzechocińska Adiunkt Katedry i Kliniki Położnictwa i Ginekologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
Półpasiec jest chorobą mniej zaraźliwą w porównaniu z ospą. Po zarażeniu pierwsze objawy pojawiają się po około 2 tygodniach. Zarazić się można przez bezpośredni kontakt. Jeśli mama Pani nie zachoruje, to Pani również. Obecnie może Pani wykonać badanie na obecność przeciwciał. Jeśli kiedyś chorowała Pani na ospę, to z pewnością będą obecne i ochronią Panią przed powtórnym zakażeniem.
Półpasiec a ból nerki i wysypka
Porada eksperta:
W połowie września mojego męża zaczęła boleć lewa nerka i dostał wysypki. Od lekarza dostał lekarstwo antywirusowe i krem na półpaśca. Po trzech tygodniach znowu ból nerki i wysypka. Znowu lekarstwo antywirusowe. 4 listopada ból nerki i wysypka wróciły. Czy półpasiec może trwać tak długo?
Odpowiada dr n. med. Elżbieta Szymańska Dermatolog-wenerolog. Zajmuje się dermatologią klasyczną i estetyczną. Pracuje jako z-ca kierownika w Klinice Dermatologii CSK MSW oraz dyr. ds. medycznych Centrum Profilaktyki i Terapii w Warszawie. Od 2011 r. pełni funkcję kierownika naukowego Studiów Podyplomowych WUM “Medycyna Estetyczna”.
Półpasiec może mieć postać nawrotową. W przypadku postaci nawrotowej pacjent wymaga wnikliwej diagnostyki w celu zweryfikowania przyczyny takiego zjawiska. Zawsze w diagnostyce różnicowej półpaśca należy uwzględnić inne schorzenia, takie jak opryszczka, wyprysk i infekcje bakteryjne.
Półpasiec a opalanie
Porada eksperta:
Stwierdzono u mnie półpaśca, przyjmuję antybiotyk. Czy mogę jechać na wakacje i przebywać na słońcu?
Odpowiada dr n. med. Elżbieta Szymańska Dermatolog-wenerolog. Zajmuje się dermatologią klasyczną i estetyczną. Pracuje jako z-ca kierownika w Klinice Dermatologii CSK MSW oraz dyr. ds. medycznych Centrum Profilaktyki i Terapii w Warszawie. Od 2011 r. pełni funkcję kierownika naukowego Studiów Podyplomowych WUM “Medycyna Estetyczna”.
Do momentu całkowitego ustąpienia zmian skórnych (w tym także śladów po chorobie) i zakończenia leczenia konieczne jest unikanie ekspozycji na słońce.
Aktywność fizyczna przy półpaścu
Porada eksperta:
Obecnie jestem w trakcie leczenie półpaśca. Kiedy można powrócić do aktywności fizycznej (o dość dużym natężeniu), czy od razu po wyleczeniu, czy dobrze jest jeszcze kilka dni odpoczywać? Trenuję triathlon, tak że wysiłek fizyczny wiąże się z pływaniem, dłuższymi trasami rowerowymi i biegowymi na świeżym powietrzu.
Odpowiada dr n. med. Igor Michajłowski, dermatolog, wenerolog
Do aktywności fizycznej może Pani wrócić dopiero po całkowitym wyleczeniu. Odpoczynek jest zatem w tym momencie jak najbardziej wskazany.
![Czy masz stan przedcukrzycowy? Sprawdź to [TEST]](http://cdn.galleries.smcloud.net/t/galleries/gf-ppVd-4KH9-GqAK_czy-masz-stan-przedcukrzycowy-320x213.jpg)
