OTALGIA: przyczyny i leczenie bólu ucha

Otalgia to każdy napadowy ból ucha, który powstaje i wycofuje się samoistnie, bez konieczności interwencji lekarskiej w trybie pilnym. Otalgia ściśle wiąże się z dyskomfortem/bólem w przebiegu nerwu trójdzielnego czy językowo-gardłowego. Aby rozpoznać otalgię należy wykluczyć każdy przypadek bólu ucha związany z promieniowaniem (ból może wynikać ze stanu zapalnego w obrębie jamy ustnej, twarzy czy dotyczyć zębów)

Spis treści

1. Otalgia: przyczyny
2. Otalgia: odmiany
3. Otalgia: leczenie
4. Otalgia: profilaktyka

Otalgia to ból ucha, ale bez choroby organicznej. Wiąże się ściśle z bogatym unerwieniem tej okolicy: gałązki nerwu trójdzielnego językowo-gardłowego czy błędnego. W związku z tym w przypadku występowania dyskomfortu w obrębie innych struktur, ale zaopatrywanych przez wymienione nerwy może pojawić się ból ucha.

Aby nie przeoczyć rozwoju poważnej choroby należy uważnie obserwować dyskomfort w obrębie uszu. Brak zmian w badaniu otoskopowym, a także nie występowanie objawów ogólnych takich jak gorączka, osłabienie, zmęczenie powinny być powodem poszerzenia diagnostyki.

Otalgia: przyczyny

Przyczyny otalgii są uwarunkowane przez rodzaj unerwienia. Zmiany, które mogą powodować ból ucha leżące na przebiegu nerwu trójdzielnego - gałązka uszno-skroniowa:

• stany zapalne i zwyrodnieniowe stawów skroniowo-żuchwowych
• zmiany zapalne dotyczące zębów, głównie trzonowych
• zapalenie ślinianek przyusznych, podżuchwowych i podjęzykowych
• nowotwory żuchwy, szczęki czy języka (przednia część)

Włókna czuciowe nerwu twarzowego występują w niedużej ilości, w związku z tym otalgia spotykana jest bardzo rzadko. Zazwyczaj ból ucha pojawia się przy okazji guzów nerwu VII czy półpaścu usznym.

Zupełnie inaczej wygląda sytuacja w kontekście nerwu językowo-gardłowego (nerw bębenkowy). Choroby, które mogą objawiać się otalgią to:

• stany zapalne w obrębie migdałków podniebiennych
• ropnie okołomigdałkowe
• stan po usunięciu migdałków – tonsillektomii
• rak języka

Ostatnim nerwem, mającym znaczenie przy diagnostyce bólu ucha jest nerw błędny, a dokładniej jego gałązka uszna. Ból ucha wiąże się wówczas z:

• chorobami przełyku
• zapalenie tarczycy
• chorobami krtani

Otalgia: odmiany

Napady bólu ucha pojawiają się spontanicznie i samoistnie wycofują się. W nomenklaturze medycznej figurują odmiany otalgii.

Pierwsza z nich wiąże się stricte z uszkodzeniem gałązki czuciowej odchodzącej od któregoś z ww. nerwów, druga opiera się na zasadzie promieniowania. Ból powstaje w pewnej odległości od ucha, ale przy pomocy połączeń nerwowych odczuwany jest w obrębie ucha.

Ostatni typ otalgii wynika z dolegliwości bólowych zlokalizowanych w bliskim sąsiedztwie ucha.

Otalgia: leczenie

Terapia napadowego bólu ucha jest trudna i ma na celu przede wszystkim zlokalizowanie źródła dolegliwości. Wszystkie inne metody mają charakter leczenia objawowego i nie eliminują pierwotnej przyczyny.

Doskonałym sposobem na doraźne opanowanie bólu są gorące okłady, preparaty przeciwbólowe czy uzupełnienie diety w produkty bogate w witaminę B1.

Znaczne złagodzenie bólu można uzyskać naświetlając obolałą okolicę przy użyciu lampy Sollux.

Leczenie objawowe nie powinno być alternatywą dla celowanej terapii, ale należy je wprowadzić w oczekiwaniu na wizytę u specjalisty - laryngologa.

Otalgia: profilaktyka

Właściwie nadal nie ma wytycznych dotyczących zapobieganiu otalgii. Wydaje się jednak, że prawidłowa higiena narządu słuchu powinna być praktykowana na co dzień.Podstawowe zasady to:

• olejki do dezynfekcji zamiast tradycyjnych pałeczek, których nieumiejętne stosowanie może skutkować wepchnięciem woskowiny do kanału słuchowego
• regularne czyszczenie nosa podczas kataru, ale unikać gwałtownego wydmuchiwania nosa, które może skutkować uszkodzeniem przewodu słuchowego
• unikanie słuchania głośnej muzyki przez słuchawki, kiedy to hałas ma bezpośredni kontakt z przewodem słuchowym, przebywanie w głośnych pomieszczeniach powinno skłonić do zaopatrzenia się w specjalnie przygotowane zatyczki do uszu eliminujące zbyt duże natężenie hałasu.