Orchidektomia (usunięcie jądra): kiedy jest zalecane? Na czym polega?

Usunięcie jądra, czyli orchidektomia, wiąże się dla mężczyzny ze sporym dyskomfortem natury psychicznej, jednak ze względów zdrowotnych nie należy się zastanawiać nad operacją, kiedy jest wskazana. W jakich przypadkach lekarz podejmuje decyzję o amputacji jądra?

Spis treści

1. Wskazania do orchidektomii
2. Na czym polega amputacja jądra
3. Przygotowanie i przebieg zabiegu
4. Powikłania po usunięciu jądra

Usunięcie jądra (orchidektomia) lub obu jąder przeprowadza się najczęściej z powodu zdiagnozowanego raka jądra, a nawet zaledwie podejrzenia nowotworu. Bo także w tym ostatnim wypadku powinno się niezwłocznie amputować jądro. Nie zaleca się np. wykonywania biopsji, gdyż to badanie niesie za sobą zbyt duże ryzyko rozsiania w zdrowych tkankach komórek nowotworowych. Zwłaszcza jeśli chodzi o usunięcie tylko jednego jądra, decyzja nie powinna być dla pacjenta trudna. Z jednym można normalnie żyć. Nie zmienia się w zasadzie nic, jeśli chodzi o sferę seksualną. Brak jednego jądra nie zaburza erekcji, ani też nie przeszkadza w planowaniu potomstwa (męski hormon płciowy testosteron, poza jądrami, produkują także nadnercza). Liczba plemników, jaką może wyprodukować jedno zdrowe jądro, w zupełności wystarcza do zapłodnienia. Ponadto, jeśli komuś bardzo zależy na walorach estetycznych, można rozważyć możliwość wszczepienia silikonowego implantu – protezy jądra. Jądra usuwa się z jeszcze innych przyczyn niż nowotwór.

Wskazania do orchidektomii

• nowotwór jądra w każdym stadium rozwoju oraz podejrzenie nowotworu
• nowotwór gruczołu krokowego
• rak piersi
• uraz jądra, stany zapalne, skręt jądra
• operacja zmiany płci
• wnętrostwo

W większości przypadków operację wykonuje się, aby zmniejszyć produkcję testosteronu. Np. rak prostaty czy rak sutka mają podłoże hormonalne. Ich wzrost i przerzuty do innych narządów wywołuje właśnie testosteron. Zatem usunięcie jednego lub obu jąder daje bardzo dobre rezultaty w terapii tych chorób.

Nie związana z kolei z męskim hormonem płciowym jest orchidektomia w przypadku skrętu jądra lub jakiegoś urazu. Natomiast, w zasadzie profilaktycznie amputuje się jądro (lub oba jądra) z powodu wnętrostwa, czyli takiej wady anatomicznej, w której nie dochodzi do zstąpienia jądra do worka mosznowego. Zostaje ono w jamie brzusznej albo w kanale pachwinowym. Prowadzi to do jego przegrzania się, co z kolei skutkować może rozwojem nowotworu, albo spowolnieniem i osłabieniem produkcji plemników, a co za tym idzie – niepłodnością. Przeważnie jednak, zanim lekarz urolog zdecyduje o usunięciu takiego jądra, podejmuje się próbę wyłonienia go do worka mosznowego – również na drodze operacyjnej.

Na czym polega amputacja jądra

Orchidektomia jest to zabieg chirurgiczny, który ma kilka wersji, w zależności od rodzaju i zaawansowania choroby, jaką wywołuje:

• orchidektomia prosta, wykonywana w przypadku urazu jądra, skrętu lub w wyniku zstępującego zapalenia jądra. Operacja polega na usunięciu tylko jednego jądra razem z najądrzami, nasieniowodami i osłonką białawą.
• orchidektomia radykalna, czyli całkowite usunięcie jądra razem z najądrzem i powrózkami nasiennymi poprzez dostęp z jamy brzusznej (kanałem pachwinowym). Do tego rodzaju zabiegu predysponuje rak jądra. Czasem także należy usunąć oba jądra, mówimy wtedy o kastracji.
• orchidektomia podtorebkowa, czyli amputacja samego jądra. W mosznie pozostawia się najądrza, nasieniowody i osłonkę białawą.

Zdarza się także, że w przypadku nowotworu jądra można zastosować wyłuszczenie i resekcję samego guza. Jednak jest to operacja wymagająca dużej precyzji i tylko bardzo doświadczony zespół lekarzy może się jej podjąć. Istnieje bowiem ryzyko, że nie wytnie się całego nowotworu.

Przygotowanie i przebieg zabiegu

Przed przystąpieniem do operacji usunięcia jądra pacjent powinien wykonać badania: USG moszny, EKG, grupę krwi, poziom sodu, potasu i glukozy w surowicy krwi, układ krzepnięcia, Hbs, Anty-HCV. Na dwa dni wcześniej nie wolno przyjmować aspiryny ani żadnych niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Trzeba być także osiem godzin na czczo, nie można nawet pić.

Do orchidektomii pacjent układany jest w pozycji leżącej. Operację przeprowadza się w znieczuleniu podpajęczynówkowym lub ogólnym i trwa ona ok.30-50 minut. Usunięta tkanka wysyłana jest do badania histopatologicznego – wynik uzyskuje się po upływie 2-3 tygodni. Po wycięciu jądra lub jąder można wstawić w ich miejsca protezy.

Po zabiegu chory musi pozostać na oddziale 1-2 dni. Na drugi dzień usuwa się dren (o ile był założony), który odprowadzał zalegającą krew i surowiczy przesięk. W zależności od szpitala na ranę zakładane są szwy, które trzeba zdjąć po 7 dniach, lub rozpuszczalne. Przez pewien czas po zabiegu pacjent może skarżyć się na bolesność przy dotyku operowanych okolic.

Jeśli przyczyną orchidektomii był nowotwór i po operacji wdrożono także chemioterapię należy pamiętać, że starania o dziecko można podjąć dopiero 2 lata po tym leczeniu. Przez 5 lat po zabiegu mężczyzna powinien także regularnie się badać, by wykluczyć ewentualny nawrót raka.

Powikłania po usunięciu jądra

Każda operacja niesie ze sobą pewne ryzyko, tak jest również w przypadku orchidektomii. Niepożądanym skutkiem amputacji jądra mogą być:

• krwiak w jamie moszny
• krwiak w pachwinie lub krwiak zaotrzewnowy (w przypadku radykalnej orchidektomii)
• stan zapalny w okolicy moszny, pachwiny
• zaburzenia czucia tego miejsca
• wznowa miejscowa nowotworu (z pozostawionych niechcący komórek)
• bóle fantomowe

Jeśli wkrótce po powrocie do domu u mężczyzny wystąpią jakiekolwiek niepokojące objawy związane z niedawno przebytą operacją, powinien niezwłocznie zgłosić się do lekarza.

Marta Uler