Objawy niewydolności serca. Jak je rozpoznać?

Niewydolność serca oznacza, że nie pompuje ono wystarczającej ilości krwi. O tej chorobie serca może świadczyć: ciągłe uczucie zmęczenia, problemy z pokonaniem schodów, obrzęki kostek, senność po jedzeniu, nocny kaszel, duszności podczas wysiłku. Niewydolność serca jest schorzeniem, które urasta do rangi epidemii w Europie i obu Amerykach. Na szczęście niewydolność serca można coraz skuteczniej leczyć.

Spis treści

1. Niewydolność serca - przyczyny
2. Niewydolność serca - objawy
3. Objawy niewydolności serca według skali NYHA
4. Niewydolność serca - diagnoza
5. Niewydolność serca to groźny przeciwnik
6. Jak żyć z niewydolnością serca?
7. Niewydolność serca - leczenie

Niewydolność serca to zespół dolegliwości, w którym dochodzi do zaburzenia zdolności serca do pompowania krwi i do utrzymania przepływu krwi dostosowanego do potrzeb organizmu. Ta choroba serca jest następstwem uszkodzenia mięśnia sercowego, najczęściej wskutek choroby wieńcowej. Możliwe są jednak inne przyczyny niewydolności serca.

Niewydolność serca - przyczyny

Ze statystyk medycznych wynika, że 70 proc. przypadków niewydolności serca jest następstwem choroby wieńcowej, a zwłaszcza przebytego zawału serca, 10 proc. to skutek chorób zastawek, a kolejne 10 proc. to konsekwencje kardiomiopatii. W Europie na niewydolność serca choruje 15 milionów ludzi. W Polsce szacuje się, że cierpi z tego powodu ok. 700 tys. osób. Częstość występowania choroby wiąże się z wiekiem i wzrasta szczególnie szybko u osób powyżej 60. roku życia.

Ale są i inne przyczyny:

• nadciśnienie tętnicze,
• schorzenia lub uszkodzenie zastawek,
• kardiomiopatie, czyli choroby samego mięśnia sercowego,
• migotanie przedsionków,
• wrodzone wady serca,
• zakażenie zastawek serca lub mięśnia sercowego.

Niewydolność serca mogą pogłębiać:

• infekcje,
• choroby płuc,
• nadczynność tarczycy lub niedoczynność tarczycy,
• nadciśnienie tętnicze,
• choroby nerek,
• błędy w przyjmowaniu leków stosowanych przy niewydolności, przyjmowanie dodatkowych leków przeciwbólowych,
• nieprawidłowe żywienie,
• nierówne bicie serca,
• niestabilna choroba wieńcowa,
• zawał serca.

Jakie są przyczyny niewydolności serca? Wyjaśnia dr n. med. Robert Zymliński

Niewydolność serca - objawy

Głównymi objawami niewydolności serca są duszność i zmęczenie, nietolerancja wysiłku fizycznego oraz obrzęki, które są następstwem zatrzymywania wody w organizmie.

Mniej charakterystycznymi objawami jest zwiększona potrzeba oddawania moczu w nocy, słaby apetyt, uczucie pełności w brzuchu, zaparcia, zawroty głowy, czasem utrata pamięci oraz splątanie.

Dlaczego niewydolność serca daje tak dziwne objawy?

Serce jest pompą, która odbiera krew żylną powracającą z całego organizmu i pompuje ją do płuc. Tu nasyca się ona tlenem i zostaje przepompowana do tętnic, skąd rozprowadzana jest do wszystkich naszych organów.

Gdy serce jest niesprawne, mało wydajne, nie pompuje tyle krwi, ile potrzebuje organizm. W konsekwencji do poszczególnych narządów dociera zbyt mało tlenu (paliwa dla komórek) lub też zbyt dużo krwi zalega w narządach ciała.

Jeśli krew jest źle utlenowana, skutki tego odczuwamy dość szybko: nawet niewielki wysiłek powoduje, że łatwo się męczymy, ponieważ w mięśniach jest za mało tlenu; oblewa nas zimny pot, bo skóra jest niedotleniona.

Kiedy zaś krew zalega w narządach, dochodzi do ich przekrwienia. Pojawia się wtedy duszność (spłycenie oddechu lub brak tchu) podczas wysiłku albo nocnego wypoczynku i towarzyszący temu kaszel, co świadczy o przekrwieniu płuc. Złe trawienie i senność po jedzeniu sygnalizują przekrwienie wątroby, a obrzęki nóg – zastój krwi w tym obszarze.

Objawy niewydolności serca według skali NYHA

Skala NYHA została opracowana przez Nowojorskie Towarzystwo Kardiologiczne i na całym świecie jest używana do określania ciężkości objawów niewydolności serca. Skala wyróżnia cztery klasy niewydolności serca.

• Klasa I – chory nie ma ograniczeń w aktywności fizycznej. Zwykła aktywność fizyczna, codzienne zajęcia nie wywołują duszności, zmęczenia ani kołatania serca.
• Klasa II – chory ma niewielkie ograniczenia aktywności fizycznej. Objawy nasilają się podczas wysiłku fizycznego, ale ustępują, gdy chory odpocznie.
• Klasa III – ograniczenie możliwości wysiłku fizycznego jest znaczne. Nawet tak niewielki wysiłek jak ubranie się, umycie czy przygotowanie posiłku nasila objawy choroby, głównie duszności. Ale w spoczynku objawy choroby się nie pojawiają.
• Klasa IV – chorzy nie są w stanie wykonać samodzielnie nawet najprostszej czynności bez zaostrzenia objawów choroby. Występują one nie tylko podczas aktywności fizycznej, ale także w spoczynku, przez co chorzy stają się niesamodzielni i wymagają stałej opieki i pomocy osób trzecich.

Wśród Polaków po 65. roku życia ok. 39 proc. chorych z powodu niewydolności serca jest zakwalifikowanych do III lub IV klasy NYHA, co wpływa na podwyższenie kosztów leczenia tego schorzenia.

Niewydolność serca - diagnoza

Aby rozpoznać niewydolność serca i skutecznie ją leczyć, konieczne jest ustalenie przyczyny. Diagnozowanie rozpoczyna się od zebrania dokładnego wywiadu, co oznacza, że chory powinien powiedzieć lekarzowi, w jakich okolicznościach i jak często nasilają się duszności, kołatanie serca, zawroty głowy czy inne dolegliwości.

Kolejnym krokiem są badania krwi i badania obrazowe. Zwykle wykonuje się morfologię krwi obwodowej i oznacza stężenie BNP, czyli peptydu natriuretycznego typu B. Peptydy natriuretyczne uczestniczą w regulacji gospodarki wodno-sodowej i utrzymaniu homeostazy układu sercowo-naczyniowego. BNP zaś to hormon wydzielany przez komórki mięśnia sercowego, którego stężenie istotnie rośnie w przypadku niewydolności serca.

Z badań obrazowych zwykle wykonuje się EKG, RTG klatki piersiowej i echo serca. Jeżeli to nie wystarczy, by poznać przyczynę choroby, lekarz zaleca bardziej specjalistyczne badania.

Niewydolność serca to groźny przeciwnik

Specjaliści uważają, że jakość życia osób cierpiących z powodu niewydolności serca jest tak samo niska jak u pacjentów stale poddawanych dializom, cierpiącym na depresje lub przewlekłe zapalenie wątroby. Uważa się, że jest to związane nie tylko z objawami choroby, ale także z koniecznością częstych hospitalizacji.

Niewydolność serca jest najczęstszą przyczyną pobytu w szpitalu u chorych powyżej 65. roku życia. Ten fakt przekłada się na koszty leczenia niewydolności serca. W krajach rozwiniętych jej leczenie pochłania 2–2,5 proc. całkowitych wydatków na ochronę zdrowia, zaś koszty hospitalizacji to 60–70 proc. łącznych wydatków związanych z niewydolnością serca. Ale nie chodzi wyłącznie o pieniądze.

Niewydolność serca jest ciężką chorobą o złych rokowaniach dla pacjentów – śmiertelność jest tu większa niż w przypadku raka piersi czy prostaty! Aż połowa chorych z ciężką niewydolnością serca umiera w ciągu 4 lat od diagnozy.

Jak żyć z niewydolnością serca?

Recepta jest prosta. Należy regularnie wykonywać zalecone przez lekarza badania, które pozwalają kontrolować chorobę, i prowadzić higieniczny tryb życia. Przez higieniczny tryb życia trzeba rozumieć regularne wykonywanie gimnastyki, prawidłowe odżywianie się, ograniczenie spożycia soli, unikanie stresu, przeziębień i zakażeń, regularne szczepienia przeciwgrypowe.

Ograniczenie spożycia soli kuchennej jest uzasadnione tym, że sprzyja ona zatrzymywaniu wody w organizmie, a to pogłębia objawy choroby, takie jak obrzęki, duszność, przyśpieszona praca serca.

Ponieważ choroba upośledza mechanizmy usuwania wody z organizmu, należy ograniczyć picie do 1,5–2 litrów dziennie. Aby nie przeciążać organizmu, lepiej jeść 4–5 małych posiłków dziennie. Należy się również rozstać z papierosami i ograniczyć spożycie alkoholu.

Niewydolność serca - leczenie

Leczenie niewydolności serca musi być dostosowane do stopnia zaawansowania choroby i towarzyszących temu objawów. Prawidłowa terapia to nie tylko przyjmowanie leków, ale też zmiana stylu życia, diety, wysiłek fizyczny i trening wysiłkowy.

Czasem konieczne jest wszczepienie urządzeń stymulujących pracę serca lub chroniących przed nagłym zatrzymaniem krążenia (implantowane kardiowertery-defibrylatory), a niekiedy leczenie operacyjne. Podstawą są jednak leki, które zmniejszają objawy i wpływają na dłuższe życie chorych.

Czytaj też:

• Zespół przewlekłego serca płucnego - objawy, przyczyny, leczenie
• EKG wysiłkowe (próba wysiłkowa) - badanie pracy serca
• KRIOABLACJA - nowoczesna metoda leczenia MIGOTANIA PRZEDSIONKÓW