Nowotwór: łagodny czy złośliwy?

Nowotwór powstaje w wyniku nieprawidłowego i nadmiernego rozrostu ilości komórek i ma wiele odmian. Nie każdy nowotwór daje początek chorobie i nie każdy jest tak samo groźny. Nowotwór łagodny nie daje przerzutów i nie wnika w sąsiadujące tkanki. Natomiast nowotwór złośliwy przenika do tkanek i atakuje inne organy.

Spis treści

1. Nowotwór łagodny czy złośliwy?
2. Gdzie się tworzy nowotwór złośliwy?

Mówimy: nowotwór łagodny, nowotwór złośliwy, ale czy wiemy na czym polega różnica? Gdy komórka zaczyna się dzielić szybciej, niż to wynika z potrzeb organizmu, lub nie umiera we właściwym dla siebie czasie, mogą powstać kolejne komórki o podobnej właściwości jak macierzysta komórka, ale będą one nieprawidłowo zbudowane. Z czasem z takich komórek może powstać twór, który jest efektem nadmiernego wzrostu ilości komórek. To właśnie jest nowotwór.

Wszystkie nowotwory łączy jedno: komórki zmienione patologicznie z czasem zaczynają się niekontrolowanie mnożyć.  Proces ten nie ustaje nawet wtedy, gdy zniknie przyczyna, która go spowodowała. Kiedy dowiadujemy się, ze zachorowaliśmy na nowotwór, jak najszybciej chcemy wiedzieć, jaki on jest – łagodny czy złośliwy. Specjaliści tez używają tych określeń, bo od tego zależy terapia i rokowania. Dla wyboru sposobu leczenia istotne znaczenie ma określenie stopnia zaawansowania choroby nowotworowej. Każdy jeden stopień (ranga) mniej to 25 proc. więcej szans na wyleczenie. I tak, najmniej zaawansowaną chorobę określa się stopniem „0”, a najbardziej – stopniem „IV”.

Nowotwór łagodny czy złośliwy?

Nowotwór łagodny powstaje, gdy rozrastające się komórki utworzą pojedynczy guzek, który stopniowo się powiększa i rozpycha okoliczne tkanki; jest zwykle otorebkowany i nie daje przerzutów. Takie zmiany mogą się pojawić w każdej części organizmu. Są nimi np. tłuszczaki, gruczolakowłókniaki, mięśniaki.

Nowotwór złośliwy rozrasta się, naciekając. Oznacza to, że nie rozpycha otaczających tkanek, lecz wnika między komórki prawidłowej tkanki. Nie ma wyraźnej granicy pomiędzy uszkodzonymi a zdrowymi tkankami. Może też pojawić się w narządach odległych od głównego ogniska choroby. W wielu nowotworach częściej występują przerzuty w węzłach chłonnych niedaleko ogniska pierwotnego. Komórki nowotworów złośliwych mogą przemieszczać się z krwią lub chłonką.

Gdzie się tworzy nowotwór złośliwy?

Nowotwory złośliwe – w zależności od miejsca ich powstania – dzieli się na cztery podstawowe grupy.

• Raki: nowotwory tkanki nabłonkowej

Rozwijają się przeważnie u osób powyżej 50. roku życia. Powstają z komórek tkanki nabłonkowej. Nabłonek oddziela środowisko zewnętrzne od wnętrza naszego ciała – buduje skórę, błonę śluzową, wyścieła przewód pokarmowy, układ oddechowy i moczowy. Jest m.in. w gruczołach piersiowych, tarczycy, śliniankach, trzustce, nerkach, wątrobie. I wszędzie tam może zacząć rozwijać się rak. Z czasem daje on przerzuty, zwykle w pierwszej kolejności do najbliższych węzłów chłonnych, następnie wraz z krwią przedostaje się do odległych narządów. Przerzuty do węzłów chłonnych nie przekreślają szans na wyleczenie.

Leczenie: Zwykle zaczyna się od leczenia chirurgicznego, czyli usunięcia guza. Kontynuacją procesu leczenia jest chemioterapia. Rokowania są różne i zależą od stopnia złośliwości i zaawansowania choroby. Do szczególnie trudnych należy rak trzustki.

• Mięsaki: nowotwory tkanki łącznej

Nie występują często, dotyczą zazwyczaj osób młodych i dzieci. Są mięsaki kości (tworzą się w kości lub chrząstce) i mięsaki tkanek miękkich (powstają w tkance tłuszczowej, mięśniowej, włóknistej). Większość tych ostatnich atakuje organizm bardzo agresywnie. Szybko dochodzi do przerzutów do odległych narządów, zwłaszcza płuc.

Leczenie: Mięsaki tkanek miękkich leczy się chirurgicznie. Chemioterapia i radioterapia stosowane są jako leczenie wspomagające. W leczeniu mięsaków kości wycina się zmianę lub łączy się chirurgię z chemioterapią. Niektóre typy nowotworów, np. mięsak Ewinga, leczone są skojarzeniem chemioterapii z radioterapią.

• Białaczki: nowotwory układu krwiotwórczego

Charakteryzują się nieprawidłowym rozrostem białych krwinek. Wyróżnia się m.in. białaczki szpikowe i limfatyczne. Białaczka szpikowa występuje, gdy nadmiernemu przerostowi ulega tkanka szpikowa, zaś białaczka limfatyczna – gdy proces chorobowy toczy się w tkance limfatycznej.

Leczenie: Polega na stosowaniu radioterapii i podawaniu kombinacji różnych leków, przetaczaniu krwi, przyjmowaniu przez chorego preparatów przeciwanemicznych (np. żelazo, miedź) oraz stosowaniu radioaktywnych preparatów fosforu i iperytu azotowego. W białaczce aleukemicznej obraz krwi jest normalny, ale występuje znaczne powiększenie śledziony i węzłów chłonnych. Ostra białaczka może początkowo przypominać ostre schorzenia zakaźne. W ustach i gardle pojawiają się liczne owrzodzenia. Wątroba i śledziona są nieznacznie powiększone, zaś węzły chłonne, szczególnie podszczękowe i szyjne, szybko się powiększają. Leczy się ją preparatami hormonalnymi i lekami z grupy antagonistów kwasu foliowego. Do tej samej grupy co białaczki należy także szpiczak mnogi, który rozwija się z komórek szpiku. Leczenie polega na stosowaniu odpowiednio dobranej chemioterapii. Jeżeli nowotwory z grupy białaczek nie poddają się żadnej terapii, jedynym ratunkiem dla pacjenta jest wykonanie przeszczepu szpiku.

• Chłoniaki: nowotwory układu chłonnego

Jest to grupa nowotworów złośliwych wywodzących się z układu chłonnego (inaczej limfatycznego). Do narządów limfatycznych, które tworzą układ chłonny, należą: śledziona, tkanka limfatyczna jamy nosowej i gardłowej, a także przewodu pokarmowego oraz przede wszystkim węzły chłonne. W tych miejscach może rozwinąć się nowotwór – chłoniak lub ziarnica. Pierwszym objawem choroby mogą być powiększone węzły chłonne, guz w obrębie np. migdałka podniebiennego lub guzy w jamie brzusznej. Chłoniaki atakują ludzi młodych, ale też osoby po 60. roku życia. Zarówno chłoniaki, jak i ziarnica dzielą się na wiele podtypów, które maj a różną wrażliwość na leczenie i dają różne szanse na wyzdrowienie.

Leczenie: Chłoniaki i ziarnice leczy się, podając choremu chemioterapię, często bardzo agresywną. Niekiedy dla uratowania życia konieczny jest także przeszczep szpiku. Czasem chemioterapia wspomagana jest przez radioterapię.

Anna Jarosz

Konsultacja: dr n. med. Grzegorz Luboiński, onkolog, Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie