Niewydolność nerek - objawy i leczenie

Niewydolność nerek to choroba bardzo niebezpieczna dla życia i zdrowia każdego człowieka. Jeśli ostatnio rzadziej oddajesz mocz, pojawiły się obrzęki nóg, rąk i całego ciała warto sprawdzić czy nerki radzą sobie ze swoją podstawową funkcją - oczyszczaniem organizmu. Sprawdź, jakie są przyczyny i objawy niewydolności nerek oraz jak przebiega leczenie.

Spis treści

1. Niewydolność nerek - objawy
2. Niewydolność nerek - przyczyny
3. Niewydolność nerek - diagnostyka
4. Niewydolność nerek - leczenie

Niewydolność nerek może rozwijać się przez długi czas bezobjawowo, co sprawia, że jest podwójnie niebezpieczna. Rozróżnia się dwa typy niewydolności: ostrą i przewlekłą. Ostra niewydolność nerek ma zazwyczaj bardziej gwałtowny przebieg, jest jednak odwracalna. 

Przewlekła niewydolność nerek jest procesem nieodwracalnym i postępującym, prowadzącym do nieuchronnej utraty funkcji nerek. Prawidłowa czynność nerek zapewnia optymalne warunki do pracy wszystkich narządów i tkanek w organizmie. Podstawowym wskaźnikiem czynności nerek jest ich wydolność. 

W przypadku niewydolności nerek dochodzi do niedostatecznego oczyszczania krwi i usuwania wody, co prowadzi do wzrostu stężenia produktów przemiany materii, toksyn i przewodnienia. Nerki przestają też pełnić wszystkie inne funkcje regulacyjne. Niewydolność nerek dotyczy nie tylko tego narządu, "zanieczyszczona" krew dociera bowiem do każdego organu i tkanki, zaburzając ich funkcje.

Niewydolność nerek - objawy

Wiele chorób nerek łatwo na początku pomylić z dolegliwościami spowodowanymi przez zwyrodnienie kręgosłupa w odcinku lędźwiowym lub tzw. bólami korzonków. Przy ostrej niewydolności nerek możliwe są:

• wymioty
• biegunka
• krwotoki z przewodu pokarmowego

Gdy choroba się rozwinie, coraz rzadziej oddajemy mocz, pojawiają się obrzęki nóg, rąk, niekiedy całego ciała. Wskutek zatrzymywania wody w organizmie dość szybko zwiększa się masa ciała. Stanom ostrym towarzyszą także zaburzenia oddychania, wywołane przez obrzęk płuc. Mięśnie nóg i rąk często wyraźnie drżą, a przewód pokarmowy dręczony jest przez mdłości i wymioty.

Przy przewlekłej niewydolności nerek pierwszym objawem może być chwiejne ciśnienie tętnicze oraz tzw. zagęszczenie moczu. Z upływem czasu pojawia się wzmożone pragnienie i częste oddawanie moczu. Zwykle rozwija się też nadciśnienie tętnicze.

Im bardziej utrwalona choroba, tym więcej objawów. Często pojawia się świąd skóry, obrzęki kończyn, bolesne skurcze i tzw. zespół niespokojnych nóg. Układ krążenia także szwankuje. Pojawia się zadyszka po wysiłku, bóle głowy, zaburzenia widzenia spowodowane nadciśnieniem tętniczym.

Nocą chorzy cierpią na napady duszności, a pojawiający się dość często ból za mostkiem może sugerować zawał serca. Stałymi objawami są czkawka i wymioty. Przy ostrym kłębuszkowym zapaleniu nerek pojawia się ból w okolicy lędźwi, ciemnoczerwone zabarwienie moczu, obrzęki pod oczami i podwyższone ciśnienie tętnicze.

Niewydolność nerek - przyczyny

Ostra niewydolność nerek spowodowana jest najczęściej przez:

• biegunkę lub wymioty
• niedrożność dróg moczowych, wywołana przez kamicę nerkową lub nowotwór
• ostre śródmiąższowe lub kłębuszkowe zapalenie nerek
• krwotok
• zatrucie toksynami
• hemolizę
• wstrząs urazowy
• wstrząs septyczny

Przewlekła niewydolność nerek spowodowana jest najczęściej przez:

• choroby kłębuszków nerkowych (pierwotne i wtórne)
• cukrzycę
• choroby naczyń (zwężenie, nephrosclerosis)
• choroby cewkowo-śródmiąższowe
• choroby z towarzyszącymi torbielami nerek (np. wielotorbielowatość nerek)
• powiększona prostata
• niewłaściwą dietę - np. spożywanie czerwonego mięsa

Niewydolność nerek - diagnostyka

Idąc do lekarza, trzeba zabrać ze sobą aktualne wyniki badań podstawowych. Najczęściej wymagane są:

• morfologia
• badanie ogólne moczu
• mocznik
• kreatynina
• jonogram
• poziom glukozy
• USG układu moczowego z oceną wielkości nerek

Jeśli istnieje podejrzenie przewlekłej choroby nerek, należy dodatkowo wykonać badanie wapnia. Nefrolog będzie też chciał zobaczyć kartę kontroli ciśnienia tętniczego.

Przy nawracających zakażeniach układu moczowego pacjent powinien mieć ze sobą wyniki posiewu moczu i poziomu glukozy, a przy białkomoczu dodatkowo wynik dobowej utraty białka, badanie cholesterolu i wapnia. Natomiast przy nadciśnieniu tętniczym konieczne jest badanie dna oka.

Na upośledzenie czynności nerek wskazuje również zmniejszone przesączanie kłębuszkowe, czyli tzw. GFR.

By postawić diagnozę, nefrolog da skierowanie na kolejne specjalistyczne badania, które pokażą szczegóły budowy i funkcjonowania nerek. Ujawnią zniekształcenia w budowie, złogi, kamienie, torbiele, guzy. Tymi badaniami są:

• urografia (prześwietlenie promieniami RTG układu moczowego po podaniu kontrastu),
• USG (badanie za pomocą fal dźwiękowych),
• scyntygrafia (badanie wykorzystuje połączoną z komputerem gammakamerę, która śledzi znacznik izotopowy podany dożylnie).

Niewydolność nerek - leczenie

Niewydolność nerek leczy się farmakologicznie, ale ważną rolę w terapii odgrywa również sposób odżywiania. Przy tej chorobie ogólną zasadą diety jest ograniczenie białka. Nie trzeba jednak całkowicie wykluczać z jadłospisu pokarmów białkowych, ale spożywać produkty, które zawierają wyłącznie białko pełnowartościowe, np. jajka i mleko.

Sposób odżywiania trzeba skonsultować z lekarzem, który ustali jadłospis na podstawie szczegółowych wyników badań, określi także ilość przyjmowanych płynów - zwłaszcza w sytuacjach, gdy trzeba prowadzić dokładny bilans wodny.

Większość dostarczanej z pożywieniem energii musi pochodzić z tłuszczów roślinnych i węglowodanów, których głównym źródłem są warzywa i owoce. Lepiej wyeliminować tłuszcze zwierzęce. W przypadkach obrzęków i nadciśnienia trzeba ograniczyć ilość sodu, a zatem unikać soli, konserw, kiszonek, produktów wędzonych oraz przypraw z jego dodatkiem.

Gdy w organizmie jest zbyt duże stężenie potasu (co wykażą badania), trzeba zrezygnować z takich produktów jak pomidory (oraz ich przetwory), banany, orzechy, kakao, czekolada, nasiona roślin strączkowych, suszone owoce, musli, kasze, grzyby, wywary mięsne i warzywne. Bogate w potas są także mięsa i warzywa (zwłaszcza ziemniaki). Powinno się je wstępnie obgotować, odlać wodę i gotować ponownie w nowej.

Przy zaawansowanej mocznicy dochodzi do zaburzeń gospodarki fosforanowej. Wtedy trzeba zrezygnować z takich pokarmów, jak ryby, podroby, cielęcina, gęsina, płatki zbożowe, kasze, musli, nasiona strączkowe, pieczywo razowe, dania błyskawiczne i napoje gazowane.

Ważne jest przyjmowanie ściśle ustalonej przez lekarza ilości płynów. Sposób przygotowania potraw powinien być taki, jak w diecie lekkostrawnej. Należy unikać smażenia, pieczenia i obsmażania. Najlepiej gotować lub piec w folii.

Czytaj też: Choroby nerek rozwijają się w ukryciu

Agnieszka Paculanka