Mocznica: przyczyny, objawy, leczenie
Mocznica pojawia się w przebiegu zaawansowanej niewydolności nerek. Uszkodzone nerki nie są w stanie usuwać szkodliwych produktów przemiany materii, co prowadzi do wzrostu stężenia mocznika w organizmie. Jakie są objawy mocznicy? Jak przebiega jej leczenie?
Mocznica to zespół objawów występujący w schyłkowym stadium przewlekłej niewydolności nerek. W organizmie gromadzą się szkodliwe produkty przemiany materii, które są z niego usuwane przez zdrowe nerki wraz z moczem.
W schyłkowej niewydolności nerek ich funkcja zanika, zmniejsza się ilość oddawanego moczu, prowadząc do szeregu powikłań powodowanych wzrastającym stężeniem mocznika.
Spis treści
Czym jest mocznik i jak powstaje
Mocznik jest to końcowy produkt przemiany białek i innych związków azotowych, proces ten zachodzi w wątrobie przy udziale szeregu enzymów w tzw. cyklu ornitynowym.
W medycynie bada się stężenie mocznika w celu oceny funkcji nerek, toksemii u osób ze schyłkową niewydolnością nerek, oceny adekwatności dializy oraz w diagnostyce chorób metabolicznych. Norma stężenia mocznika we krwi to 15-40mg/dl.
Na jego poziom wpływa zdolność wydalnicza nerek, rozpad własnych białek organizmu, ilość białka dostarczana z pożywieniem oraz wątrobowa synteza białek.
Wzrost stężenia mocznika w surowicy ponad normę zwykle jest spowodowany upośledzoną czynnością nerek – bezmoczem, skąpomoczem (ostra/przewlekła niewydolność nerek), rzadziej może być skutkiem wysokobiałkowej diety, czy zwiększonego katabolizmu białek endogennych organizmu, występujący przykładowo w takich stanach chorobowych jak:
- nadczynność tarczycy
- ciężka wyniszczająca choroba nowotworowa
- amyloidoza
- szpiczak mnogi
- ciężkie urazy tkanek
- oparzenia
Obniżony poziom mocznika może wiązać się z niskobiałkową dietą, chorobami wątroby lub poliurią (wielomoczem).
Mocznica: objawy
Objawy rozwijającej się mocznicy są wskazaniem do rozpoczęcia leczenia nerkozastępczego pod postacią zabiegów hemodializ lub dializ otrzewnowych. Wzrastający poziom mocznika powoduje:
- spadek apetytu
- senność lub drażliwość
- drętwienie
- kurcze kończyn
- bóle głowy
- mogą pojawić się nudności i wymioty
- rozwija się kwasica metaboliczna, zaburzenia świadomości prowadzące do śpiączki mocznicowej włącznie
Do bardzo niebezpiecznych skutków mocznicy należą także mocznicowe zapalenie osierdzia, płuco mocznicowe, napady padaczkowe. To tylko niektóre z objawów, jakie może powodować narastające stężenie mocznika w surowicy. Bez wątpienia jest to stan zagrożenia życia wymagający podjęcia i wdrożenia szybkich decyzji terapeutycznych.
Mocznica: leczenie
W przypadku niezbyt nasilonej mocznicy, z powodu odwracalnych przyczyn, w ostrym uszkodzeniu nerek, stosuje się leczenie przyczynowe oraz objawowe. Zaleca się ograniczenie wysiłku fizycznego oraz zmniejszenie spożycia białka w diecie.
Przy bardziej zaawansowanej mocznicy, w schyłkowej niewydolności nerek, leczenie polega na rozpoczęciu leczenia nerkozastępczego mającego na celu usunięcie nadmiaru mocznika z krwi, wyrównanie zaburzeń wodno-elektrolitowych oraz kwasowo-zasadowych, usunięcie nadmiaru wody z organizmu (w przypadku pacjentów przewodnionych, z bezmoczem lub skąpomoczem).
Może się to odbywać poprzez hemodializy - zwykle 3 razy w tygodniu przez 3-4 godziny pacjent przebywa w stacji dializ, gdzie krew jest oczyszczana przy użyciu specjalistycznych filtrów zawartych w sztucznej nerce - lub poprzez dializy otrzewnowe wykonywane przez chorego w domu, polegające na wpuszczaniu płynu dializacyjnego do otrzewnej i jego wymianie kilka razy dziennie, przy użyciu specjalnego cewnika z ujściem na powłokach brzusznych.
W okresie oczekiwania i przygotowania do przeprowadzenia dializy stosuje się leczenie objawowe polegające na zwalczaniu kwasicy, wyrównywaniu zaburzeń elektrolitowych, opanowywaniu nudności, wymiotów.
Skuteczną metodą leczenia jest przeszczepienie nerki od dawcy żywego lub zmarłego. Procedura ta wymaga przejścia przez kwalifikację lekarską, wymagającą bardzo dokładnych badań, a następnie niejednokrotnie długiego okresu oczekiwania na przeszczep, szczególnie w przypadku dawcy zmarłego, ponieważ wymaga to znalezienia dawcy o odpowiednim stopniu zgodności.
