Klaustrofobia: przyczyny i objawy. Jak sobie radzić z klaustrofobią?

Klaustrofobia to lęk przed zamkniętymi pomieszczeniami (np. windami), ale nie tylko – objawów klaustrofobii doświadczać można również w przypadku znalezienia się w tłumie czy podczas jazdy małym samochodem. Skąd się w ogóle jednak bierze ta fobia? Części sytuacji wywołujących objawy klaustrofobii da się uniknąć, innych zdecydowanie nie – czy klaustrofobię można więc jakoś leczyć? Poznaj przyczyny i objawy klaustrofobii i dowiedz się, jak sobie radzić z lękiem przed zamkniętymi pomieszczeniami!

Spis treści

1. Klaustrofobia: objawy
2. Klaustrofobia: przyczyny
3. Klaustrofobia: rozpoznawanie
4. Jak leczyć klaustrofobię?
5. Jak sobie radzić z klaustrofobią?

Klaustrofobia zaliczana jest jedną z najczęstszych fobii – według statystyk na różnego stopnia klaustrofobię może cierpieć nawet do 7% populacji ludzkiej. Nazwa tego zaburzenia wywodzi się od dwóch słów: "claustrum" (pochodzącego z łaciny i rozumianego jako "zamknięcie w jakimś w miejscu") oraz "phobos" (wywodzącego się z greki i oznaczającego "strach").

Klasycznie klaustrofobia kojarzona z tym, że cierpiący na nią pacjent doświadcza lęku, kiedy zostanie on zamknięty w ciasnym pomieszczeniu (szczególnie takim, które nie ma okien) – przykładem może być winda, miejska toaleta czy komora urządzenia do badań obrazowych (np. do obrazowania metodą rezonansu magnetycznego). W rzeczywistości jest jednak tak, że napad klaustrofobii może być sprowokowany przez bardzo wiele innych sytuacji – zdarza się, że pacjenci doświadczają lęku związanego z tą fobią w przypadku znalezienia się w:

• tłumie (lęk występować może szczególnie wtedy, kiedy opuszczenie takiego miejsca byłoby bardzo utrudnione);
• małym samochodzie;
• samolocie;
• myjni samochodowej;
• tunelu;
• sklepowej przymierzalni.

Ogólnie listę sytuacji, które mogą wywołać lęk wynikający z obarczenia klaustrofobią, można by jeszcze wydłużać i wydłużać – podawane są nawet przykłady pacjentów, którzy doświadczają lęku podczas stania w długiej kolejce w sklepie czy w trakcie pobytu na fotelu stomatologicznym. Zasadniczo objawy klaustrofobii pojawiają się wtedy, kiedy pacjent znajduje się w miejscu, z którego ciężko byłoby się wydostać – każdy z nas może jednak za takowe uznawać całkowicie inne miejsce.

Klaustrofobia może się rozwinąć w dowolnym wieku, typowo jednak lęk przed przebywaniem w zamkniętym pomieszczeniu pojawia się w wieku nastoletnim.

Klaustrofobia: objawy

Przy znalezieniu się w sytuacji, która prowokuje u niego lęk, pacjent z klaustrofobią doświadczać może wielu różnorodnych zaburzeń. Do najczęstszych objawów klaustrofobii zaliczane są takie problemy, jak:

• uderzenia gorąca,
• silne wzmożenie potliwości,
• drżenie rąk,
• przyspieszenie czynności serca,
• przyspieszenie częstości oddychania,
• uczucie duszności,
• uczucie ciężkości lub bólu w klatce piersiowej czy brzuchu,
• zawroty głowy,
• nudności.

Powyżej wymienione zostały somatyczne objawy lęku związanego z klaustrofobią. Pacjent podczas takiego ataku może jednak również zmagać się z dezorientacją, może mu się też wydawać, że niebawem zginie. W skrajnych sytuacjach dochodzić może nawet i do wystąpienia u pacjenta napadu paniki.

Klaustrofobia: przyczyny

Wyróżnianych jest co najmniej kilka różnych teorii dotyczących potencjalnych przyczyn klaustrofobii. Jak w przypadku wielu innych schorzeń organicznych i zaburzeń psychicznych, o wpływ na rozwój klaustrofobii podejrzewane są dziedziczone przez nas geny. Klaustrofobią możemy się niejako również… zarazić. Mowa tutaj o zjawisku warunkowania. Związane z taką możliwością jest to, że jeżeli u naszych rodziców występuje klaustrofobia, sami znajdujemy się w grupie zwiększonego ryzyka tego, że problem ten pojawi się i u nas. W przypadku takiej przyczyny klaustrofobii dziecko obserwujące swojego opiekuna, zmagającego się z tą fobią, miałoby niejako przejmować jego zachowania, uczyć się ich i po pewnym czasie i u niego miałoby dochodzić do klaustrofobii.Za możliwą przyczynę klaustrofobii uznawane bywają również rozmaite przykre wydarzenia, których w trakcie swojego życia doświadczają pacjenci. Doprowadzać do rozwoju klaustrofobii mogą zdarzenia, które – doświadczane już później – prowadzą do występowania objawów klaustrofobii. Jako przykład można tutaj podać sytuację, gdzie człowiek (zwłaszcza dziecko) był za karę zamykany w jakimś ciasnym pomieszczeniu czy też takie zdarzenie, gdzie dana osoba zatrzasnęła się w toalecie i przez długi czas nie mogła z niej wyjść.

Możliwe jest również i to, że klaustrofobia ma podłoże organiczne. Taki wniosek wysunięto na podstawie obserwacji, że u niektórych osób cierpiących na tę fobię ich ciało migdałowate – struktura mózgowia związana m.in. z odczuwaniem strachu i zaangażowana w reakcje walki i ucieczki – ma mniejsze rozmiary niż u ludzi nieobarczonych klaustrofobią.

Jak leczyć klaustrofobię?

Bywa czasami tak, że klaustrofobia ustępuje całkowicie samoistnie i funkcjonowanie pacjenta całkowicie powraca do normy. U niektórych ludzi tak się jednak nie dzieje – takim osobom zdecydowanie można już polecić skorzystanie z którejś z możliwości leczenia klaustrofobii. Nie trzeba zapewne nikogo przekonywać, że terapia może doprowadzić do poprawy funkcjonowania – w końcu części sytuacji (np. korzystania z windy) pacjent z klaustrofobią rzeczywiście może unikać, innych jednak (chociażby jazdy samochodem czy przebywania w tłumie) uniknąć jest już jednak trudniej.

W leczeniu klaustrofobii najistotniejszą rolę odgrywa psychoterapia. Wykorzystywane u ludzi z tą fobią mogą być różne rodzaje psychoterapii, jedną z najczęściej stosowanych jest psychoterapia poznawczo-behawioralna. Inną metodą terapeutyczną, czasami polecaną pacjentom z klaustrofobią, jest terapia ekspozycyjna. Polega ona na tym, że – w kontrolowanych warunkach – pacjent eksponowany jest na wywołującą w nim lęk sytuację. Osoba prowadząca terapię wskazuje wtedy leczonemu, że w danej sytuacji absolutnie nic mu nie grozi – terapia ekspozycyjna ma na celu niejako "oduczyć" pacjenta doświadczania lęku.

Pomocniczo, ale tak naprawdę rzadko, osobom cierpiącym na klaustrofobię zalecane bywa leczenie farmakologiczne. W tym przypadku stosowane bywają przede wszystkim preparaty przeciwdepresyjne oraz przeciwlękowe, jeżeli jednak zaleca się je osobom z klaustrofobią, to tylko tym, u których objawy lęku są najsilniejsze. Podkreślenia wymaga to, że farmakoterapia może być tylko dodatkiem w leczeniu klaustrofobii – podstawą jest psychoterapia.