Choroby tarczycy: objawy u kobiet w zależności od wieku

Zaburzenia czynności tarczycy ma co piąty Polak, ale chorują głównie kobiety. Jakie są objawy chorób tarczycy u kobiet w różnym wieku? Jak choroby tarczycy wpływają na ich zdrowie i samopoczucie?

Spis treści

1. Wpływ chorób tarczycy na kobiety w różnym wieku
2. Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza)
3. Nadczynność tarczycy (hipertyreoza)
4. Wole obojętne
5. Zapalenie tarczycy
6. Rak tarczycy

U kobiet choroby tarczycy zaburzają cykl miesiączkowy, obniżają płodność, utrudniają donoszenie ciąży, stają się przyczyną wad wrodzonych płodu. Wpływają też niekorzystnie na wygląd. 

Zaburzenia czynności tarczycy mogą pojawić się na każdym etapie życia, ale kobiety są na nie szczególnie podatne w okresie dojrzewania, ciąży, w ciągu 6 pierwszych miesięcy po porodzie i po menopauzie. W tych okresach życia należy zatem zwrócić szczególną uwagę na prawidłowe funkcjonowanie tarczycy. U ok. 5 proc. kobiet w ciąży rozwija się niedoczynność tarczycy, której objawy (tycie, uczucie zmęczenia, obrzęki) często mylone są z niepożądanymi symptomami odmiennego stanu. Nadczynność tarczycy u ciężarnych występuje bardzo rzadko.

Kłopoty z tarczycą pojawiają się też u 16 proc. świeżo upieczonych mam. Zazwyczaj występują one u kobiet cierpiących na choroby autoimmunologiczne, np. na cukrzycę typu 1. Objawy dysfunkcji tarczycy czasami trudno rozpoznać, bo zmęczenie, bezsenność, rozdrażnienie, zmianę wagi ciała, depresję przypisuje się trudnemu okresowi po porodzie. Także u kobiet po menopauzie często występują objawy zaburzenia czynności tarczycy (np. kołatania serca, uczucie gorąca, nadmierna potliwość, pogorszenie nastroju). Ma je co piąta kobieta po 60. roku życia.

Wpływ chorób tarczycy na kobiety w różnym wieku

• Dojrzewanie – nadczynność tarczycy może je przyśpieszyć i spowodować pojawienie się pierwszej miesiączki w 9. roku życia, niedoczynność zaś – opóźnić dojrzewanie i zatrzymać wzrost.
• Miesiączkowanie – niedoczynność tarczycy bywa przyczyną obfitych miesiączek prowadzących do anemii, natomiast nadczynność – skąpych, rzadkich krwawień, a nawet braku miesiączki.
• Płodność – niedoczynność tarczycy sprzyja rozwojowi zespołu policystycznych jajników, którego skutkiem jest brak owulacji, utrudnione zagnieżdżanie się zapłodnionej komórki jajowej w macicy, poronienia. Niedoczynność z kolei może spowodować nadmierne wydzielanie prolaktyny, hormonu hamującego owulację i zaburzającego cykl miesiączkowy.
• Ciąża – niedoczynność zwiększa ryzyko poronienia, przedwczesnego porodu, wad wrodzonych płodu lub niedorozwoju umysłowego dziecka. W przypadku nadczynności poza zwiększonym ryzykiem niedonoszenia ciąży dodatkowo może wystąpić wzrost ciśnienia tętniczego i rozwinąć się stan przedrzucawkowy zagrażający życiu matki i płodu. Choroba Hashimoto może prowadzić do poronień.
• Wygląd – niedoczynność powoduje tycie mimo prawidłowego odżywiania i aktywności fizycznej. Sprawia też, że włosy stają się cienkie, suche, łamliwe, paznokcie kruche, a skóra cienka, blada, sucha. Przy nadczynności nadmiernie wypadają włosy, paznokcie są miękkie, skóra cienka, delikatna, wilgotna.

Choroby tarczycy mogą przybrać różną postać i wiązać się z odmiennymi dolegliwościami. Poniżej omawiamy najczęstsze schorzenia tarczycy to:

Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza)

Najczęstszą chorobą tarczycy jest niedoczynność tarczycy (hipotyreoza). W postaci pełnoobjawowej dotyczy 5-7 procent dorosłych kobiet, a tylko 1 procenta mężczyzn, w formie utajonej – około 10 procent populacji. Tej drugiej postaci towarzyszą mało charakterystyczne objawy (np. osłabienie pamięci, chroniczne zmęczenie), a zwiększa ona dwukrotnie ryzyko choroby wieńcowej.

Hipotyreoza to zaburzenie czynności tarczycy polegające na niedostatecznej produkcji hormonów T3 i T4. Przyczyną tego schorzenia są m.in. niedobór jodu niezbędnego do wytwarzania hormonów tarczycowych, wady genetyczne (dziecko może urodzić się z nieprawidłowo wykształconą tarczycą, a nawet bez niej), autoimmunologiczne zapalenie tego gruczołu.

Aby potwierdzić podejrzenie niedoczynności tarczycy, bada się we krwi stężenie kontrolującej czynność tarczycy tyreotropiny (TSH, hormonu syntetyzowanego w przysadce). Pomocne może być także oznaczenie stężenia tzw. wolnej frakcji tyroksyny (fT4), głównego produktu tarczycy. Leczenie polega na podawaniu syntetycznych hormonów tarczycy oraz okresowej kontroli ich stężenia w surowicy. Leki zwykle przyjmuje się do końca życia. Prawidłowe leczenie gwarantuje całkowite zapobieżenie wystąpieniu niekorzystnych skutków niedoczynności gruczołu.

Nadczynność tarczycy (hipertyreoza)

Schorzeniem znajdującym się na przeciwległym biegunie jest nadczynność tarczycy (hipertyreoza). Występuje u 2 proc. dorosłych Polaków (u dzieci 10-15 razy rzadziej). To zaburzenie czynności tarczycy polega na nadprodukcji hormonów T3 i T4. Zwykle jego przyczyną bywa autoimmunologiczna choroba Gravesa-Basedowa lub wole guzowate nadczynne. Hipertyreozę rozpoznaje się, wykrywając zmniejszenie stężenia TSH zwiększenie stężenia hormonów fT3 i fT4. Tak jak w innych chorobach tarczycy terapia dobierana jest indywidualnie. Polega na przyjmowaniu leków hamujących syntezę hormonów w tarczycy (tyreostatyków), niekiedy doustnym podaniu jodu radioaktywnego (131 I). W niektórych przypadkach trzeba chirurgicznie usunąć gruczoł.

Wole obojętne

Innym schorzeniem tarczycy jest wole obojętne, niezapalne powiększenie tarczycy z zachowaniem prawidłowej jej czynności. Jego przyczyną jest niedobór jodu, dlatego od 1997 r. w Polsce wprowadzono obligatoryjne jodowanie soli kuchennej. Wole obojętne to na ogół defekt kosmetyczny. Tylko gdy jest znaczne, może powodować duszności, trudności z połykaniem, chrypkę. W diagnostyce tej choroby oprócz zbadania stężenia hormonu TSH wykonuje się USG, aby ocenić wielkość gruczołu i wykryć zmiany guzowate. Zapobieganie i leczenie wola obojętnego polega na dostarczaniu organizmowi odpowiedniej ilości jodu (np. w postaci tabletek). Wole guzowate obojętne u osób po 40. roku życia najczęściej wymaga tylko obserwacji.

Zapalenie tarczycy

Kolejną chorobą jest zapalenie tarczycy. Może być spowodowane infekcją bakteryjną, wirusową, grzybiczą, być skutkiem urazu lub przewlekłego schorzenia  autoimmunologicznego, czyli choroby Hashimoto. Jest ona najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy u kobiet w wieku rozrodczym. W przebiegu choroby Hashimoto dochodzi do niszczenia komórek tarczycy przez układ odpornościowy. Rozpoznanie tej choroby autoimmunologicznej umożliwia badanie stężenia hormonów tarczycy, przeciwciał przeciwtarczycowych i USG tarczycy. Wymaga ono leczenia w przypadku zaburzenia czynności gruczołu. Terapia najczęściej polega na podawaniu lewotyroksyny (syntetyczna tyroksyna) w przypadku rozwinięcia się niedoczynności.

Rak tarczycy

Najgroźniejsza choroba, rak tarczycy, jest rzadka. Nie prowadzi do niedoczynności lub nadczynności ani typowych dla nich objawów. Jego symptomy to guzki tarczycy, chrypa, powiększone węzły chłonne, zaburzenia połykania. Raka można wcześnie wykryć dzięki USG i biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej (BAC). Podstawową metodą leczenia jest wycięcie tarczycy i węzłów chłonnych oraz uzupełniająco leczenie jodem radioaktywnym.

miesięcznik "Zdrowie"