Czeka cię biopsja? Sprawdź, jak się przygotować

Biopsja jest specjalistyczną metodą diagnostyczną, która służy do pobrania materiału tkankowego ze zmian podejrzanych o proces chorobowy czy nowotworzenie. Oceny pobranych komórek i struktury tkanek dokonuje lekarz specjalista patomorfolog, korzystając z mikroskopu świetlnego. Jakie są wskazania i przeciwwskazania do badania? Jak przebiega biopsja?

Spis treści

Biopsja: wskazania
Biopsja: przeciwwskazania
Biopsja: przygotowanie do zabiegu
Biopsja: powikłania
Biopsja: rodzaje
Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BAC)
Biopsja gruboigłowa
Biopsja chirurgiczna

Poradnik Zdrowie: kiedy iść do onkologa?

Biopsja jest badaniem diagnostycznym, które polega na pobraniu materiału do badań mikroskopowych. Biopsja może być cienkoigłowa, gruboigłowa, wycinkowa (kiedy chirurgiczne pobiera się wycinek zmienionej tkanki), rysowa (gdy specjalną łyżeczką zdrapuje się tkankę) lub wiertarkowa (przy użyciu specjalnego trepanu) stosowana w badaniu kości. Praktykuje się także biopsję otwartą - chirurgiczną. Jest to operacja, podczas której pobierany jest materiał do badania.

Biopsja: wskazania

Wykonanie biopsji zleca lekarz, który w badaniu fizykalnym lub obrazowym (np. USG) uwidocznił niepokojącą zmianę o niejasnym charakterze. Są to najczęściej różnego rodzaju guzki i guzy, torbiele, powiększone węzły chłonne, zmiany skórne czy zmiany w obrębie błon śluzowych. Biopsję aspiracyjną cienkoigłową (BAC) najczęściej wykonywana jest, gdy lekarz podejrzewa obecność zmian chorobowych w takich narządach jak tarczyca, gruczoł krokowy, sutek, szpik kostny czy płuca.

Biopsja: przeciwwskazania

Istnieje niewiele przeciwwskazań do wykonania biopsji jako metody diagnostycznej. Do warunków bezwzględnie uniemożliwiających przeprowadzenie zabiegu zalicza się jedynie brak zgody chorego. Wśród przeciwwskazań względnych do wykonania biopsji wyróżnia się brak współpracy z pacjentem, niewyrównane zaburzenia krzepnięcia krwi, skazę krwotoczną, a także obecność ropnych zmian na skórze w miejscu planowanego nakłucia.

Biopsja: przygotowanie do zabiegu

U wszystkich chorych przez wykonaniem biopsji powinno się oznaczyć grupę krwi, parametry krzepnięcia krwi (czas krwawienia i krzepnięcia, liczbę płytek krwi, czas protrombinowy i kefalinowo-koalinowy, a także stężenie fibrynogenu).

Biopsja: powikłania

Powikłania po wykonaniu biopsji zdarzają się rzadko, wśród nich jednak najczęściej opisywane jest przedłużające się krwawienie z miejsca nakłucia oraz powstawanie krwiaka.

Biopsja: rodzaje

Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BAC)

Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa jest metodą diagnostyczną, której istotą jest pobranie komórek budujących tkankę do badania cytologicznego. Jak sama nazwa wskazuje, wykonuje się ją przy pomocy cienkiej igły, o średnicy około 0,5-0,6mm. Warto zaznaczyć, że nie jest to metoda badania, na podstawie której można postawić rozpoznanie choroby, zwłaszcza nowotworowej. Wykorzystywana jest jako metoda wstępna, przed bardziej zaawansowanymi technikami diagnostycznymi. Wynik biopsji cienkoigłowej zależy potwierdzić badaniem histopatologicznym wycinka podejrzanej o proces rozrostowy zmiany, przed wprowadzeniem leczenia. Badanie może być wykonanie w warunkach ambulatoryjnych.

Przebieg BAC

Lekarz po dokładnym zbadaniu pacjenta, musi precyzyjnie zlokalizować zmianę, którą chce poddać diagnostyce. Kiedy nie jest ona dostępna w badaniu palpacyjnym, lekarz często decyduje się na skorzystanie z metod diagnostyki obrazowej - ultrasonografii (USG) lub tomografii komputerowej (TK) i/lub badań endoskopowych, aby dokładnie ustalić miejsce wkłucia.

Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa wykonywana pod kontrolą USG nazywana jest biopsją aspiracyjną cienkoigłową celowaną (BACC). Przy pomocy sterylnej, jednorazowej igły nałożonej na strzykawkę nakłuwa się masę guza i pociąga za tłok strzykawki (dokonuje się aspiracji - stąd nazwa), aby pobrać materiał do badania mikroskopowego.

Badanie trwa zazwyczaj kilkanaście sekund. Po pobraniu materiału, nakłute miejsce należy uciskać przez kilka minut jałowym gazikiem, aby zapobiec powstawaniu krwiaka.

Uzyskaną treść umieszcza się na laboratoryjnym szkiełku podstawowym, robi cytologiczne rozmazy, utrwala je np. w alkoholu lub pozostawia do wyschnięcia na powietrzu i barwi specjalistycznymi odczynnikami. Za ocenę uzyskanego materiału odpowiada lekarz specjalista patomorfolog.

Zmiany zlokalizowane powierzchownie nakłuwa się zazwyczaj bez znieczulenia miejscowego, zmiany umiejscowione głębiej wymagają dodatkowego znieczulenia, aby zapewnić komfort pacjentowi w trakcie badania. Czas oczekiwania na wynik biopsji wynosi około 7-14 dni roboczych.

Wskazania BAC

BAC najczęściej stosowana jest w diagnostyce guzów dostępnych w badaniu palpacyjnym, zlokalizowanych w gruczole sutkowym, węzłach chłonnych, tarczycy czy śliniankach.

Lekarz, który dysponuje metodami obrazowymi, takimi jak TK czy USG, może wykonać BAC pod ich kontrolą. Możliwe jest wtedy nakłucie zmian podejrzanych o nowotworzenie umiejscowionych w narządach położonych głębiej, takich jak płuca, wątroba czy węzły chłonne śródpiersia.

Biopsja BAC - ograniczenia

Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa jest metodą diagnostyczną, która umożliwia ocenę cytologiczną komórek. Lekarz na jej podstawie nie jest w stanie opisać struktury i budowy całej tkanki, z jakiej zbudowana jest zmiana.

Zdarza się, że ilość materiału pobranego do badania jest niewystarczająca, a badanie niediagnostyczne i należy je powtórzyć.

BAC: powikłania

W związku z tym, że do pobrania materiału używa się bardzo cienkiej igły, i zazwyczaj pod kontrolą USG, powikłania po wykonaniu biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej zdarzają się bardzo rzadko.

Biopsja gruboigłowa

Biopsja gruboigłowa znacznie różni się od biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej materiałem, który się uzyskuje w trakcie badania. Podczas biopsji przy pomocy grubej igły otrzymuje się fragment tkanki o kształcie walca, który poddaje się badaniu histopatologicznemu.

Lekarz ocenia budowę i strukturę całej pobranej tkanki. Natomiast w trakcie BAC uzyskuje się jedynie rozmaz komórkowy, który umożliwia cytologiczną ocenę pojedynczych komórek, ale struktura tkanki nie jest widoczna. Na jej podstawie możliwe jest ustalenie rozpoznania choroby nowotworowej oraz jej dokładny rodzaj i stopień zaawansowania.

Biopsja gruboigłowa: przebieg

Zabieg pobierania materiału do badania metodą biopsji gruboigłowej przebiega analogicznie do BAC, używa się jednak znacznie grubszej igły, w związku z tym przed rozpoczęciem badania zazwyczaj stosuje się środki miejscowo znieczulające.

Uzyskany materiał przypomina walec o długości około 1cm i średnicy podstawy około 1,5-4 mm (w zależności od średnicy wykorzystanej igły).

Lekarz patomorfolog utrwala, wybarwia i kroi przy pomocy specjalistycznej aparatury uzyskany fragment tkanki, a następnie ogląda strukturę i budowę tkankową pobranej zmiany.

Biopsja chirurgiczna

Biopsja chirurgiczna, czyli otwarta, jest metodą diagnostyczną stosowaną zdecydowanie rzadziej niż biopsja aspiracyjna cienkoigłowa czy biopsja gruboigłowa.

Powinna być wykonywana dopiero wtedy, gdy przeprowadzone wcześniej odpowiednie badania obrazowe oraz BAC lub biopsję przy pomocy grubej igły i nadal nie jest możliwe określenie charakteru guza.

Zabieg przeprowadza się w warunkach bloku operacyjnego, w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym. Należy pamiętać, że zabieg jest obarczony wieloma powikłaniami, dlatego nie powinien być stosowany rutynowo.

Przeczytaj także: